Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

Візыт капітана й злосьць Кіры будуць дзьвюма справамі, якія вырашаць пра зьмест i настрой сёньняшняга дня. Мо й няма сэнсу гаварыць пра гэта, але дзень арганізоўваюць пераважна дзьве справы, часам значныя. Як бель i чэрнь. Адчуваньне стомы зьнікне ў Сумленевіча позьнім вечарам, недзе пасьля дзевятай гадзіны, калі жонка, задрамаўшы перад тэлевізарам, прачнецца ад прахалоды й загаворыць пра тое, што час кладавіцца спаць. Гэта выкліча ў ім грымасу пратэсту, маўклівага, стоенага ў сабе. Яму тады захочацца папрацаваць, прадумаць заўтрашні дзень, i ён доўга ня зможа заснуць; Кіра, іншы раз, храпе, праўда, няголасна, можна сказаць, далікатна. На заслоненым акне мігціць барвовае зарыва вулічнага нэону, замацаванага на шчыце суседняга будынку. Бліскі ад яго чамусьці нагадваюць пацешлівую бегатню хлопцаў i дзяўчатаў на беразе рэчкі, у якой купаюцца яны перад заха^ам сонца ў летні адвячорак. Уяўленьне таго дае супакой i, не інакш, таму яно прыемнае — асабліва калі забрэша сабачаня, зь якім Кульгавая Зоська, маці пачынаючай прастытуткі, выходзіць на двор.

Вельмі добра, што Кіра не здагадваецца пра няшчасце, якім вымушаны, няхай сабе й часткова, займацца Сьцяпан. Ён упэўнены ў тым, што за яе словамі зацікаўленьня й спачуваньня штораз бліжэй хавалася-б падазронасьць. Тое надта няўлоўнае чуцьцё недаверу, якое называюць, хіба залішне, падазронасьцю, як быццам першую пры ступку назваць цэлай лесьвіцай.

Капітан не зьявіўся ў дамоўленую гадзіну, спазьніўся; ён колькі хвілінаў наракаў на недахоп часу, на звалку работы, i заўзята гладзіў парадчэлыя валасы, якія па-кавалерску ўпрыгожвалі ягоны высокі лоб. Сумленевіч, не чакаючы, пачаў яму расказваць. Сьледчы выслухаў яго даволі безуважліва й папрасіў характарыстыку — як гэта сказаў ён — нарыс псыхалягічнага партрэту нябожчыцы. Размова атрымалася нецікавай.

— Ну, хоць раз вярнуўся ты дамоў як чалавек, — гаварыла Кіра, рыхтуючы абед. Сьцяпан мыў рукі ва ўмывальніку; намочаным ручніком націраў карак, каб пазбыцца мігрэны. Ня слухаў жонкі, надакучліва дбайнай пра яго, i нават пашкадаваў таго пачуцьця задаволенасьці, зь якім ішоў з працы. Нёс дахаты гэтую сваю выпадковую пунктуальнасьць, бы падарунак для Кіры. Яна, усё-такі, старэе... — Ці ты, Сьцёпа, яшчэ любіш мяне? — яна выключыла полымя газу пад патэльняй, на якой смажыліся катлеты. Не азірнулася. — Ці я патрэбная табе?

— Ты, Кіра, лепш дай мне есьці, — паморшчыўся Сьцяпан. — Давай мы паабедаем, — ён сеў за супрацьлеглы канец стала. Яму хацелася есьці, i ён таму баяўся, каб ня выбухнуць злосьцю.

"Чорт падкусіў мяне купіць касьцюм!" — нездаволена падумаў пра пінжак, які выдаўся яму цяжкім i нязграбным. (Набыты за танную цану ў "Цэнтралі".)

— Падсмажыць цыбульку, Сьцёпа? — Кіра быццам раздумала сказаць Сьцяпану важнейшае.

— Нашто? Сядай, урэшце, — ён узяўся нарэзаць хлеба. — Пакуль насмажыш цыбулі, дык усё выстыне, — лусты крышыліся яму, пачарсьцвелыя.

Маўкліва паабедалі. Ён азваўся толькі раз. ("Кіра — зноў забуду сказаць табе — трэба пападліваць вазонікі на акне, цёплай вадою, каб карэньчыкі не пагнілі...")

Потым пагаварылі спакайней.

— Што чуваць, Сьцёпа, на працы?

— Нічога асаблівага: бавім час да вечара...

— Ты, бачу, чамусьці не ў гуморы.

— Хто яго ведае... Нейкая стома напала на мяне.

— Мала сьпіш: трэба мінімум восем гадзінаў, Сьцёпа.

— Трэба.

— Зноў прасядзіш паўночы..

— Не прасяджу...

— Так далей нельга, Сьцёпа.

— Чаго нельга, Кіра?

— Сьцёпа, чаму ты ня слухаеш мяне? — у яе памутнеў голас. — Зачыняесься ў кухні ды сядзіш у ёй да раньня.

— Не да раньня, Кіра. Часам, здарыцца, да адзінаццатай... — Гэта была няпраўда. Ён ужо колькі месяцаў кладавіўся спаць пасьля дванаццатай. (Яму, звычайна, ня спалася.)

Вярнуўшыся дамоў, ён з улюбёнасьцю наводзіў парадкі ў пакоях. Зьбіраў, рукамі, сьмяцінкі на дыванах, сьціраў шматкаю пыл з падлогі й парэнчаў фатэляў, перавешваў адзеньне ў шафах, чысьціў абутак, мыў пасуду й гаршкі, дапамагаў Кіры ў гатаваньні абеду, калі яна не пасьпявала зь ім на час, хадзіў у склеп па бульбу й моркву (тамака ён, а як-жа, даводзіў да геамэтрычнага ладу на паліцах са слоікамі павідлаў i бутэлькамі самаробнага віна), выносіў сьмецьце. Снаваў зь цяжкай задумёнасьцю, а калі гаварыў, дык пра глупствы. Кіра не прыкмячала таго, што Сьцяпан нечым заклапочаны...

Сумленевіч падумваў аб тым, ці ня лепш было-б яму зьмяніць месца працы.

Прадчуваў: роздумы зьяўляюцца пастановай. Хаця-б таму, што выклікалі яны ў ім супакоенасьць або й захапленьне, ад якога ўставаў ён са звычнага крэсла й хадзіў з кута ў кут. Патрэбна было яму вышукаць прычыну, апраўданьне... Не знаходзіў яе. Яго шанавалі, супрацоўнікі й начальства, як ураўнаважанага чалавека, які здолее знайсьці выйсьце з кожнай, здавалася-б, бязвыхаднай сытуацыі; як таго, які не падвядзе. Называлі Сумленевіча сапраўдным камуністам, пакепліваючы, бо ён не зьяўляўся членам парты!...