Сакрат Яновіч - Самасей

Дзяўчыны весела гаманілі да сябе і крочылі ў нагу, па-салдацку. У доўгіх спадніцах і высокіх ботах парыжскай моды.

Праз пяць або і больш гадоў пасля, у замужжа, пабачыўшыся на вуліцы, яны загавораць да сябе, прыблізна, так (Андрэй упэўнены):

— Як жывеш?

— Не наракаю. А ты?

— Таксама. Ваюеш з кім на рабоце?

— Нашто мне гэта? Няхай лепей маё прападае! Ці не так?

— Згодна з табою. На белае кажуць, што гэта чорнае, і я пагаджаюся. Мне ўсё роўна. Колькі зарабляеш?

— На сукенкі хапае, а футравае паліто няхай каханак кўліць, не? Як думаеш?

— Муж не здагадаецца? Мой каб даведаўся, што маю сабе другога, дык хіба забіў бы мяне!

— Няхай здагадваецца — не трэба прызнавацца! Тады мацней кахаць будзе I грошай больш даваць.

— А я, на тваім месцы, баялася б заводзіць сабе каханкаў...

— Баяцца трэба дырэктара, дарагая, бо ён заўсёды небяспечны: можа пазбавіць кавалка хлеба! А мужа — чаго?!

— Дырэктар, праўда, страшнейшы! Нашага ўсе баяцца. Ён і мяне, ужо два разы, узяў на стале, калі ўсе разыдуцца дамоў... Нібы нічога не здарылася, але мужу свайму так ужо і не магу ад таго часу глядзець у вочы, доўга...

— Трэба, дарагая, паддавацца не са страху, тады і глядзець будзеш, як у першы ранак пасля шлюбнай ночы, ха-ха-ха... Паддацца са страху, гэта тое самае, што перастаць шанаваць сябе...

— Ты кім мяне лічыш?

— Абразілася?

— Не хачу больш гаварыць з табою!

— Ты, дарагая, першая пачала...

— Пра каханкаў — ты першая!

— Я! I скажу табе больш: мець каханка, гэта не ганьба жаночаму гонару. Але не супраціўляцца дырэктару толькі са страху, каб не выгнаў з работы, дурнога страху, гэта ўжо, выбачай, сама ведаеш...

— Зрабіла я гэта для сям'і, але не ашукоўваю свайго мужа. I не пусцілася ў сабачую шкуру дзеля якогасьці футра!..

— З захаплення мужчынам, дарагая. Футра справа другарадная тут...

— Знайшла чым захапляцца — мужчынамі?!

— Захапляюся тым, што мне падабаецца! А ты?

— Адчапіся ад мяне!

— Гэта ты адчая'іся ад мяне!

Андрэй быў упэўнены: яны пасварацца да першых прыступаў белай гарачкі. Адбудзецца сутыкненне зайздрасці з удачай — зайздрасці з боку ўдачы і ўдачы з боку зайздрасці. Фактычна — двух зайздрасцей, зайздрасці з эайздрасцю.

Кожная з іх; панясе ў сабе гэтага нямала.

Назаўтра, неспадзеўна для Андрэя, з'ехала маці. Уся яна растрывожаная і пахарашэлая ад суму. Недзе каля шостай гадзіны раніцы пазваніла ды пастукала ў кватэру сына.

Ён схапіўся з пасцелі і ад нявыспанасці рыхтаваўся накрычаць на нахабніка!

Маці паўстала перад ім — з парасонам, з аздобнай торбкай, з карзінаю... У чорным адзенні.

— Гэта я, сынок.

— Уваходзь, маманька, — ён узяў з яе рук карзіну, якую адразу занёс на кухню. Там і павіталіся. — Мо пакупаешся ў ванне? — сказаўшы гэта, падумаў, што тут абразіў яе. — Распраніся, мамка, адпачні з дарогі. Я мігам снеданне...

— Дзякую, Андрушка, не буду я купацца: слаба чуюся. Трохі пасяджу ў крэсле, — яна села, усё роўна нібы вярнуўшыся з поля, ад жыта, якое жалі сярпамі. Наймацней баляць ад таго рукі!

Андрэй пачысціў зубы, памыўся. Нацёршы цела ручніком, намочаным у халоднай вадзе, пажвавеў і нарэшце ўцешыўся прыездам старой. Гаварылі да сябе дзеля самой радасці сардэчна паразмаўляць. Клопаты адкладвалі на пасля.

— Ці раз я збіралася прыехаць да цябе, Андрушка. Усё часу таго не хапала. I вось учора, надумала сабе, сяджу адна я ў хаце, як калок у плоце...

— Малайчына, маманька, што наведала мяне. Пабудзеш да нядзелі?

— Не ведаю, сынок: мо і пабуду.

— А ты мне, мамка, снілася, — схлусіў Андрэй. Хацелася яму, каб маці была задаволеная.

— Выбралася да цябе ранютка, каб застаць дома, — тлумачылася яна, нібы здагадаўшыся, што той сон, не болей як мілая для яе выдумка. — Вазьмі прыедзь пад вечар, а кватэра акажацца замкнёнай, і невядома, дзе шукаць цябе....

— Ну, я павінен ужо выйсці на службу. Табе, мамка, пакіну ключы. Чаму ж ты не напісала мне ліст? Калі б я ведаў аб тваім прыездзе, папрасіў бы на сёння водпуск. Пабылі б...

— Не турбуйся, сынок. Я табе абед згатую...

«У маці здарылася сур'ёзнае!» — знепакоіўся Андрэй. Ён спазніўся на работу. Дзень прамінуў яму на неістотнай тупаніце. Мо таму, што намагаўся поўнасцю выканаць бягучае?

Ходзячы ўзгадняць, удакладняць, дамаўляцца, пачуў ён паўсонную гаману супрацоўніцы: «Пачынаю я ненавідзець сябе, работу, мужа, дзіця, прычоскі, адзенне, дом, цешчу ды ўсё такое. Дзеля чаго гэта?» Слухачка адказала ёй: «Кінь мужа, пашукай працавіцейшага...» Зазлавала на яе: «Аб чым жа з табою можна гутарыць? У цябе на думцы мужчыны і тое ў іх, з чым яны носяцца напагатове! Пачакай, дурніца, накаштуешся таго, ажно агоркне табе...» Яны пахіліліся над пісьмовымі сталамі, абедзве, пахучыя і раздалікатненькія.