Сакрат Яновіч - Самасей

Андрэя кінула на падлогу. Але ён не ўпаў, ухапіўся за чыёсьці плячо. Хтосьці ўскіпеў:

— Вы п'іяны! — слова «п'яны» амаль выкрыкнулі.

— Выбачайце, — збедніўся Андрэй, як чорт перад крыжам. — Прашу ў вас прабачэння. Вельмі прашу!

Аўтобус гамаваў, увесь у дрыжыках, і ўрэшце зарыўся на тым прыпынку, што ля ваяводскага суда.

— Прашу прабачэння! — паўтарыў Андрэй. Асоба, да якой было сказана гэта, не слухала, накіравалася да выхаду, пахіленая.

Андрэй захліснуўся: гвалтоўна ступіў следам, пад вецер, што задуваў у вочы.

Бяздумна пастаяў ён пад прывулічным бязлістым дрэўцам. I тады рушыўся пераходзіць артэрыю, на сярэдзіне якой спужаўся глыбіні Нарвы: перад носам яго мільганула легкавая машына, прадаўгаватая, з блішчастым жыватом.

Дайшоў да берага, а на ім старавербіліся боты міліцыянера. Андрэй умомант пазнаў іх: злосна прытупвалі!

— Што вы сабе думаеце?! — пытанне з-над ботаў.

Андрэй заўзіраўся.

— Вашы дакументы!

Паказаў.

— Ага, — міліцыянерыска чытаў у пашпарце. — Значыць, вы з'яўляецеся настаўнікам, значыцца, з вёскі.

Андрэй не адказаў: «Чаму гэта настаўнік можа быць толькі вяскоўцам?»

— Заплаціце штраф, — ён выпісаў Андрэю квіток на пяцьдзесят злотых.

Вярталася Андрэю дамоў неяк па-новаму, усё роўна як пасля сустрэчы з цудоўным сябрам, які сказаў: «Здымаю з цябе адно свінства і выкідаю яго вон! Во, глядзі!» - і свінства, у выглядзе агіднай анучы, дапраўды паляцела ў смуродную лужу, што распаўзаецца за піўной будкай, куды заходзяць па патрэбе...

То Андрэю хацелаоя зарагатаць чортведама чаго, зноў павярнуць да таго міліцыянера ды наплясці яму па-дзіцячаму глыбакадумнага: «Вы даверлівы чалавек, пане міліцыянце! Ах, лішне вы такі даверлівы. Пакаралі мяне за парушэнне правілаў вулічнага руху, бо я перайшоў скрыжаванне пры чырвоных, небяспечных сігналах, гы-гы-гы... Ой, як безнадзейна вы даверлівы! Вам і не ў галаве тое, колькі правілаў я па-зладзейску не ўшанаваў, напрыклад, сяброўства, га? Не хапіла б блакнота квіткоў на аштрафаванне...»

Купляючы антонаўкі ў гароднінным кіёску, што побач з рэдакцыяй «Нівы», Андрэй падзякаваў словамі сухімі, быццам вылежалыя дошкі, нарыхтаваныя на шаляванне хаты.

Смак антонаўкі наводзіць згадку аб вясне. У вышынях спявае жаваранак. Бацька падпёр ілбом неба і сказаў: «Развяснілася, Андрушка».

Андрэй ляжаў пад мяжою. ён падпільноўваў мыш, што схавалася ў норку. Пакажацца — не пакажацца?

Далёка гэта было. Наблізіць тагачасныя пачуцці можа толькі сардэчны плач, які звычайна пераходзіць у працяглае галашэнне. Іншай сілы або спосабу на тое няма.

Сёння паздаравелага Андрэя паклікалі да губішчаў, якія бачыў ён дагэтуль не больш двух разоў. Надзьмутыя.

Калі Андрэй зайшоў, яны сказалі:

— Ты — свіння!

Ажно прысеў:

— Я?

Пацвердзілі:

— Ага, ты!

Запытаў:

— Чаму? — пакуль без цікаўнасці: «Нырнула мышка...»

Адказалі:

— Шчыруеш, падла! Бровы, бы ластаўкі:

— Жартуеце... — з пакеплінкай: «Учора жаўрук выспеваў аб пані вясне...»

Рохкнулі:

— Гэ, жартуеце... Бач ты яго, які ён вясёлы! Тут, браток, не жартанькі. Прашу выслухаць мяне з належнай павагай!

Губішчы перш запрапанавалі Андрэю шклянку мінеральнай вады, якую выпіў ён як з ласкі. Затым прад'явілі яму доказы ягонай менавіта шчырасці, акуратна аформленыя. У машынапісным выглядзе.

— Ну, а зараз — як? Надалей вясёленька? Літасціва ўсміхнуўся да тых губішчаў:

— Лічыце,. што шчырасць з'яўляецца нечым злачынным? — дзіка: «Бацька ўпёрся ў самюткі блакіт цеба...»

Прыкрыкнулі на Андрэя: . —Дурнямі нас ліцыце, га? Кажы!

Бацька, трымаючы цеба адным вокам паглядзеў на Андрэя, як бы кажучы яму: «Здужаю, не бойся... Паслухай іх да канца. Устою, не зваліцца...»

Андрэй:

— Вам трэба, каб я сказаў - што?

Яны:

— Вось табе, бабулька, хвартушок! Ен не ведае...

«Не зваліцца...»

— Вы надумалі лаяць мяце за шчырасць, ці не так? Дык зараз чаго вам яшчэ трэба ад мяне? Мо ізноў шчырасці?

— Не круці! — выбухнулі губішчы. Яны папілі мінералкі, такой, якая спрыяе страўніку: «Крыніцкай».

— Адкажыце на маё пытанне, калі вы можаце, — Андрэю засыхала ў горле. — Вы чакалі ад мяне: пацвярджэння шчырасці ці запярэчання яе? — і паправіў: — ёй.

Па грудзях распаўзалася казытка, якая прымушала няўцямна пасмейвацца... Гэтаксама прарэагаваў Андрэй на звестку, што дзяўчына, якая згадзілася стаць яго жонкай, пастаянна спіць са знаёмым бабнікам! Тады неба ўтрымалі над ім тыя, у чымсьці надта ж падобныч да гэтых губішчаў, што сёння дапытваюць і дапытваюць яго.