Сакрат Яновіч - Самасей

Было неяк такое: на імянінах загадчыка аддзела напіліся, і тады зрабілася страшэнна сур'ёзна.

Быдлячыя вочы заплакалі, а за імі, у кутку, — бажыліся ва ўзаемнай адданасці. Адзін пакаціўся нават на падлогу, паказваючы, як ён гатоў бараніць...

Позірк у сакратарачкі якраз ужо такі, які і павінен быць.

А загадчык аслупянеў ды гаворыць тое, што думае. Крычыць:

— Ці-іха-ааа, паны-гаўнякі! Ціха, кажу... Во, цаніце прыроду, без якой не было б нічога! Вас не было б, каб вас халера выкаціла! — з п'янай рагатлівасцю ляснуў ён сакратарачку па заднічцы. Яна піснула, але і пабялела: мужчынская рука!

Дзесьці знаёмы голас да знаёмага голасу: — Рыюць пада мною, ведаеш, ой, як рыюць!

— Не кажы так, маўчы! Не тут... Лепей сакратарку пагладзь і памычы.

— Э-э-э-эээ, пляцеш... Пайшоў ты к чорту, асцерагун!

Іншы знаёмы голас да іншага знаёмага голасу:

— Думаеш, я не ведаю, хто мяне хоча падкусіць? Эгэ, хай думае — дурань падлез яму пад руку! Ці ты. ведаеш, як кажуць, га? Кажуць: добраму жывату камень і кій не зашкодзіць, ага! Я яго, сукіна сына, так ператраўлю, так перавару, што і надворак мне не будзе патрэбны. Ого!

— Быццам шчулак жалезную рыбку, хі-хі-хі...

— О, калі ты разумна сказаў! Малайчына! Пацалаваліся.

— Я, ведаеш, яго, як ты кажаш, бы рыбку тую..„ Згнаю!

Іншаму голасу перабілі:

— Слухай ты, не паддзыгай так. Кажу табе гэта я! Не скачы завельмі, бо вывіхнеш... — іншы голас вывіхнуў бы штосьці надта непрыстойнае. — Кажу табе без жартаў, бо я з капітанам гутарыў, ыгы. А ты думаў, хто я? Не скачы, бо так угрэюць табе па вушах, што адразу накрушнюеш пад сябе, на месцы, па камандзе на раз-два-тры! З хуткасцю аорыста. Я забыў, што ты без універсітэта — тлумачу табе аорыстам, хі-хі-хі... Ведаеш, які гэта — капітан? Не? I ведаць не будзеш. Капітаны, брацец, цяпер ліквідуюць фашызм на Пірэнейскім паўвостраве! Ды што я табе пляту?.. Карацей кажучы, ён пытаўся пра цябе. Пытаў. Та-ак, брацец, у мяне... пра цябе! Эй, каму гэта кажу...

Сакратарачку хтосьці павёў у пустыя і цёмныя пакоі, у секцыю рахункаводства.

— Гэй, робім скідку: па дваццатцы! Чуеце?!.

Завыла бальнічная карэтка, але ніхто не чуў таго.

Іншаму голасу зусім добра:

— Чаго гэта ён наракае? — вывучанае здзіўленне.

Хтосьці наракаў.

— А халера яго ведае? Нічога ён не робіць, толькі цэлымі днямі бегае з паперкамі ад дырэктара да загадчыка і ад загадчыка да дырэктара, ліжа , ім азадкі і кажа, што яму цяжка!

— Галавач! Ен яшчэ калісьці самога сябе абхітруе, дальбог! Тады крыкне-вісне: ашукалі! А хто? Ён! Сябе! Пабачыш, так яно будзе, і пачуеш гэтакі лямант, бы цёткі Мальвіны, якой залезла за пазуху мыш, ха-ха-га-гы-гыгы... — смех ад плоту да плоту.

— А-а-аа, каб ён тое з'еў, што думае пра мяне!..

У мітусні знаходзіўся мужчына, якому смела можна было даць імя Аляксандр. Ён устаў да дэвярэй. Быдлячыя вочы вытузнулі з-пад сябе капыты і, загарадзіўшы імі пераход, замыкалі:

— Гы-гы-гы... Куды?

Аляксандр на тое:

— Дзюбу тваю наставіць варта б. Яна — вывіхнута.

— Гы-гы-гы, прабач... Мне ногі падранцвелі, таму і вывалак... ужо прымаю іх назад, князь мой.

Каныты, аднак, ляжалі. Аляксандр адкінуў іх і прайшоў.

За патыліцу схапілі рукі, якія прасілі ў Аляксандра прабачэння, а язык цалаваў у пачаткі ягонай лысіны.

— Каханенькі, разумнік наш Аляксандр! Я нічога не скажу капітану. Не і не! Пытаў ён — а я яму на тое: «Талковы чалавек ён, непатрэбна чапляецеся да яго: такіх, як ён, нам чым пабольш!» О, як казаў я капітану.

— Зыдзі мне з вачэй, быдляціна!

Але той ізноў...

— Адчапіся! — а ў думках Аляксандр: «Няхай ліжа, няхай не спадзяецца, што буду адганяць яго, абтрасацца, прыкідвацца ашаломленым, гаварыць сімпатычныя словы, даваць і даваць яму ганаровае выйсце. Не, не дам! Няхай наліжацца, каб хапіла яму таго надоўга. I каб не палізаў каго трэба, і каб праваліўся!» — капыты тапталіся па задніках туфляў, і Аляксандр стараўся нахіліцца ўзад.

— Каханенькі... — мармытаў той, і гэта абазначала, што ён з'явіцца адпераду.

Аляксандр націснуў клямку, піхнуў дзверы і з усяе сілы ляснуў імі — за сабою.

У канцы калідора — бачыў — сядзела ў крэсле баба ў адзенні парт'ера. Яна ўважліва вязала на шпіцах. Аляксандр прыгледзеўся да яе: была гэта некалі прыгожая жанчына. Прыгажосць сваю выкарыстала, відаць, з развагай, без разбэшчанасці. Сведчыць пра гэта яе ўсё яшчэ малады выгляд. Ёй важней было, чым каханцы, шыкоўна апранацца і бавіцца прагнымі позіркамі мужчын. Поўнілася шчасцем квітнеючай яблыні, яблыні ў смакавітых яблыках. Адцвіўшая і счырванелая, яна цішэла ў садзе жыцця, і Аляксандр, пэўна, выдаўся ёй тым не вартым увагі хлопчыкам, якому, бадай, рана зразумець, што перш чым яблыкі рваць — спачатку яблыньку вырасціць трэба.