Сакрат Яновіч - Самасей

— Вам нездаровіцца? — спужалася жанчына.

— Не, — і тут падумалася: «Пайшлі вы к чорту! Расчаравалі мяне. Не хачу бачыць вас. Я думаў, што не шануеце мяне? Мелі б рацыю. Рацыю мелі б! Чакаў убачыць вас з рацыяй, а не з шанаваннем, якога я не варты. Я!»

Паклыпаў у канец калідора. Там расчыніў акно, у якім змясцілася паўвуліцы. Па тратуары снавалі людзі, шчаслівыя, што Аляксандр спазірае на іх. Вось крокі дамачкі спяшаюцца запытаць: «Вам нездаровіцца?» Чым далікатнейшыя крокі, тым прыгажэйшая жанчына. Тым паспешлівейшыя яе пытанні: «Вам, бедненькі наш, нездаровіцца?» Або: «Табе, нябога, нездаровіцца?..»

Адчуў, што стаіць у акне ды рагоча.

На рыштаваннях будоўлі, насупраць, рабочы ў гумовых ботах патрос на Аляксандра кулаком. Зноў патрос.

Вярнуўся — да быдлячых вачэй з намерам забіць іх. Але імяніны ўжо заканчваліся, загадчыка праводзілі да прыпынку таксі, і трэба было заняць каля яго месца ды абавязкова заплаціць за праезд. (Заходзіла сонца, і вуліца пачырванела за Аляксандра. Дрэвы ганарыліся моцна чыстаю зелянінаю. На душы гусцела жаданне яснасці.)

Знаёмы таксіст засмейваўся да слёз з абурэння загадчыка, які згледзеў, што пакінулі сакратарачку. На рагу вуліц Ажэшка і Міцкевіча заспявалі «Люблю наш край, старонку гэту...».

Пайшоў дождж, палошчучы асфальт.

— Дождж! — стагнаў загадчык, паказваючы на мокрую шыбіну.

— Ага! — па-мацярынску неяк адгукаўся таксіст. Яго смех перайшоў у гагатанне, распароўся.

— Дожджык, дожджык, крапані! Дзяцей у хату прагані!.. — Загадчык павярнуўся да Аляксандра, каб выкрыкнуць: — Аляксандр, ты далёка зойдзеш!..

Аляксандр прыемнеў. Нічога не адказаў загадчыку, бліснуў адданасцю. А загадчык:

— Алякеандр, не такі ты дурны, як прыкідваешся!.. «Падла, сапраўды здагадваецца!» — здаецца, падумаў Аляксандр.

Пеірасталі спяваць.

— Аляксандр! Хлопцы-дуралобцы, хадзем да мяне!.. Жонка, дачка, чакаюць... гуд лэйдзі... шарма-а-ааан...

Дождж ішоў хвалямі.

Загадчыка ўкладавілі пад дзвярыма кватэры. Аляксандр (так, гэта ён), націенуў кнопку званка. Хтосьці не ўтрываў і кінуўся ўцякаць уніз. Але Аляксандр пабег толькі тады, калі пачуў за дзвярыма:

— Я сама, дочанька, адчыню дзверы, бо гэта хіба наш імяніннік валачэцца, бы жывіна якая з пашы...

На павароце сходаў дагнаў Аляксандра крык:

— Халера ты, а не муж і бацька!

Аляксандр вяртаўся дамоў пеша, з натугаю несучы слова «халера». Адпачываў, кідаў гэтае слова пад ногі, потым падымаў яго і зноў нёс. Зноў ішоў.

I Андрэй у той час даходзіў да сваёй кватэры.

А іншага знаёмага, якога месяц таму назад звольнілі з работы з-за гультайства (а дакладней: пляткарства), угледзеў Андрэй учора, у аўтобусе з Выгоды. Выдаўся,.. ён нейкім пасабачаным. Паглядзелі на сябе і слоўцам не азваліся. Падумаў аб ім: «Пайшоў ты чэрцям на спажыву!»

На прыпынку, ля забягалаўкі «Сонейка», той сквапна вышмыгнуў, застаўся на тратуары. Яму, напэўна, трэба было яшчэ ехаць — да прыпынку ля ваяводскага суда...

Па праўдзе кажучы, дык ён нічога дрэннага не зрабіў Андрэю. Наадварот, гэта Андрэй пахіснуў яго калісьці так, што малавеле з карэннямі не вываліў ягоную гадаваную кар'еру. З тупою зацятасцю! Ды ён — Андрэй ведаў аб тым — нават не здагадваецца пра тое. Досыць даўно гэта было, не памятае ўжо калі. Цэлымі гадамі перажоўваў Андрэй тое, пераважна, кладавячыся спаць і ўстаючы. Пераўтварылася яно, успамінанне ўчыненага яму, у рысу характара Андрэя.

Андрэй глядзеў на яго з гэтакай крыўдай, ад якой сціскаецца кулак: «Свіння ты!» Чаму ён — свіння? Адчуваў наступнае: «Мала сказаць, што я, з незразумелай мне нястрымнасцю, дапусціў свінства ў адносінах да цябе, — ты прымусіў мяне да таго! Калі гэта так, дык...»

Той выйшаў з аўтобуса, быццам бобік з сенцаў. Дастаткова было паглядзець на яго з дакорам, і ён адразу павярнуўся ў дзверы. З прытуленым хвастом.

Андрэй нажіліўся да акна, не могучы ўзірацца на гэту жывую поскудзь. Яна памаячыла ў цэнтр горада, усё роўна што турыст, які пабачыў нешта ашаламляючае і цяпер ідзе ў пошуках ціхагалосай кафэйкі, каб у ёй сесці за столікам, адпачыць, супакоіцца, сабрацца з духам. За паваротам вуліцы ён знік з відавоку, але Андрэй усё ўтаропліваўся ў міготкі натоўп. Здавалася яму, вось-вось вынырне ён пасярод шматтвар'я. Ад такога чакання прахожыя сталі перад Андрэем пакульгваць, нібы паварочвацца абы-куды, нібы гарбаціцца ад нечага пацяжэлага; якісьці таўстач з аб'ёмістым партфелем пад пахаю нібы зарохкаў, прыпадабняючы-ся да кормніка, што ўжо перастаў адчуваць патрэбу рыцца...