Сакрат Яновіч - Самасей

— Нічога. Дальбог!

— Верыш у Бога?

— Я? У Бога? — Андрэя пытала аб тое ж і курачка-дурачка, але так сабе.

— Ты... ты... ты...

— Паночку, у мяне жонка, двое дарастаючых дзяцей! — махляваў ён вельмі важнаму.

— Двое?

— Ага.

— Напэўна?

— Каб я так здароў быў! Менавіта — двое! I спагадлівая жонка.

— У Бога, значыць, не верыш?

— Не веру!

— Та-а-аа-ак... Ты, Андрэй Антошка, можаш быць здольным чалавекам.

— У чым, калі дазволіце ведаць?..

— Ну, перш за ўсё, у паслухмянасці. Вы ж, пэўна, чулі прымаўку, што ціхмянае цяля дзве маткі ссе? — «вы» і «ты» ў яго ішлі ўперамежку.

— Так, вядома. Я пастараюся апраўдаць ваш давер, пане вельмі важны. Я з глыбокай радасцю ўсведамляю сабе, што прыйшоў сюды з надта ж добрай думкай пра вас!

— Дазваляеш сабе празмеру лішняе, Андрэй Антошка! Як гэта павінен я разумець тваю радасць, якую ўсведамляеш, ды яшчэ і глыбока? Ці раней у цябе не было яе?

— Пакарай мяне, Божа, калі я тут сказаў што падвойнае! Пакарай мяне таксама і тады, калі радасць гэта пачне высыхаць!

— Досыць гэтых перамовак з Богам! Я — важнейшы!!!

— Слухаю вас.

— Так яно... ну, гэта самае, так яно павінна... ну! — вельмі важны забыў апошняе слова.

— ...быць! — падказаў Андрэй.

— Ты, аднак, думаеш!

— Не буду! Больш не буду! — Андрэй упаў на калені і плакнуў.

— Пабачым.

— Не буду...

— Кажу: пабачым!

«Прападу!» — зразумеў Андрэй і з кабінета вельмі важнага шчасна выйшаў на мяжу жытнёвую.

Бабулька, што жала на суседняй палосцы недзе ў 1950 годзе, адагнулася і спытала:

— Андрэйка, мо пап'еш вады крынічнай са скарынкаю? Папі, лягчэй табе стане.

Андрэй глытнуў з гладыша, абхапіўшы яго аберуч.

— Ага, сынок, на здароўечка. Вада дае жыццё, а зямля чалавека не здрадзіць.

Піў, ажно захліснуўся. Тады паставіў збан пад снапок, выпрастаўся, уцягнуў у грудзі паветра з-над угрэтай пожні ды пакрочыў паміж палеткі каласістыя, да лапікаў бульбы, дзе Тадзік абворваў скараспелку. Дарожкаю палявою сучыў і дрыжэў ад жадання спяваць, але ніяк не змог разявіць рот. Словы дзесьці прачытаныя выбягалі да пераду, вабілі і вабілі:

Абярнуся я

галубіцай,

у акно тваё

буду біцца.

Прабягу каля ног дарогай —

у цябе іх наперадзе

многа.

Белым досвіткам,

сінім вечарам

Упаду

каля вербаў

рэчанькай.

Ціхай зоранькай

буду маліцца.

Не ікона я—

маладзіца.

Сяргей, што возам якраз над'ехаў ад Доўгага выгана, выручыў Андрэя і заспяваў анёльскім пяяннем: «По-о-оле-э-э ты-ы на-а-аша-ае-е-е-е, по-оле-э ты-ы ро-о-одна-ае-е-е! Ні-івы-ы за-а-ала-аці-істы-ыя-яа, збо-ожы-ы ка-ла-асі-і-істы-ы-ыя-а! В-о-оля-а шы-ыро-окая, ду-уша-а з сэ-эрца-ам глы-ыбо-окі-ія-а! Пе-есня-я ра-а-азлі-іў-у-уна-аяая, жы-ыццё-оо з усме-ешка-ай шча-аслі-іў-уны-я! Ма-а-аррры-ыыы-ы бязме-е-э-эжны-ы-ыя-я-яя-ааа, ду-умкі-і су-уце-ээ-эшны-ыя-я-а, гэ-э-э-эй, гэ-эй!! Лю-у-дзі-і сва-а-або-о-о-одны-я-я-а-аа, я-ак рэ-э-экі-і па-аў-уна-аво-одны-ыя-а-аа, гэ-эй, гэй-гэй-гэй, г-э-э-э-эй!!! Андрэй-э-эй на-аш вя-а-арнуў-уу-у-ўся-а, да-аро-ага-ай ста-а-амі-і-іў-у-у-уся-я-а-аа, гэ-э-э-ой, эй!..»

I ён, паганяючы каня, паехаў на палетак Кішкялёў; знік за крушняй каменняў.

Андрэй сыходзіў у нізок, калі яго дагнала зіма, задзьмула завірухаю, запякла марозам, пагнала. Трэба было прайсці цераз замёрзлую паверхню вады, што разлілася паміж альшыннікам і бліскучаю шафай ля парадных дзвярэй.

Голас перасцярогі з дзвярэй:

— Глядзі, не праваліся! Ніхто не ведае, як тут глыбока. Бачыш, які лёд: сіні-сіні! Не цёмны, не пачарнелы ад балота, але — сіні! Зважай. Кажуць, бяздонніца ў тым месцы... Вока на свет жах-рэчкі, што пад зямлёю...

Узыходзіў ён на лядовую гладзіну, што паміж альшыннікам і шафай. Даходзіў да яе сярэдзіны ды вяртаўся, перапоўнены панікай!

— Глядзі!!! — грымеў той жа голас. I рагатаў: — Га-га-гага-га-гага, га-а-а-ак-ак-ака... Гаў-гаў-гаў.—Забрахаў, пераўтварыўшыся ў сабаку, які накінуўся на Андрэя, кусануў яго за руку, наваліўся на грудзі. Расставіўшы свае лапы, дабіраўся яму да вушэй.

Андрэй, з шалёнай злосці, узяўся раздзерці яму зяпу і пакінуць, як падла якое, на дарозе. Ад гэтай злосці не было ў ім страху. Але сабака нечакана зірнуў на Андрэя загадчыкам аддзела і засмяяўся чалавечым смехам.

— Малайчына, Андрэй, не спужаўся! Віншую вас, пан Андрэй!

Адскочылі ад сябе...

Андрэй устаў з пасцелі ўвесь мокры ад поту.

Ноччу нападаў снег. Дзень выдаўся белы і самотны.

Людзі на тратуарах спяшаліся на работу, каб хутчэй дачакацца вечара, калі ў іх жыцці адбываецца самае прыемнае: чай у суседзяў, гутарка аб усім і аб нічым (а найцікавіей — аб чужых заробках). Ад такіх вечароў застаецца ўпэўненасць ва ўласнай вартасці. А яшчэ і ў тым, што Ты не атрымоўваеш па заслугах.