Сакрат Яновіч - Самасей

Андрэй кінуў чытаць. Выдалася яму гэта знарочна аддаленым ад чалавечых турбот і надуманым, бы анекдот пра дысертацыю аб залежнасці слыху ў блыхі ад спраўнасці яе ног. У жыцці ўсё, што мы робім, абумоўлена тысячамі тысяч прычын, пра існаванне якіх не здагадваюцца нават і вучоныя, — думаў ён, не вельмі спра-чаючыся з прачытаным.

Набліжалася восьмая. Неахвотна абуўся. Калі, завязаўшы шнуркі чаравікаў, адагнуўся — плечы яго змакрэлі ад поту. Дрэнная прыкмета! У ваннай дакладна выцерся ручніком. Пашукаў скураныя рукавіцы, падшытыя аўчынкай.

Масць выдала ўжо іншая, не столькі мілая, колькі прыгожая кабетка. Дапытваючыся пра карыстанне масцю, Андрэй услухоўваўся ў яе металічны голас.

«Усё-такі самыя красныя жанчыны — гэта тыя, у якіх усё памяркоўнае, душа і цела». Выходзячы на вуліцу, Андрэй паставіў каўнер. Дзьмуў сцюдзёны ветрагон.

Ля рэстарана «Крышталь» гарлапанілі. Хтосьці адкаціўся ад зграі і замахаў рукамі да Андрэя:

— Гэй, стань! Андрэй!

Угледзеў брата, стрыечнага. Ён супыніўся перад Андрэем, у рабочай куртцы. «Адкуль ён узяўся?» — мільганула ў галаве. — Стань... Не пазнаеш мяне? Ты ўжо так распанеў, што і з братам не жадаеш павітацца?

Калісьці яны пасварыліся. Адзін другому штосьці растлумач-валі і, звычайна, па-мужыцку, з парабкоўскай зацятасцю, пазлавалі на сябе. Гады з тры або і чатыры таму назад.

— Колькі цяпер часу? — усё гаварыў брат.

— Без дваццаці дзевяць, — і тут Андрэй падумаў: «Столькі гадоў ён працуе і не купіў сабе гадзіннік!»

— Ты куды?

— Масць купляў.

— А табе што? Якая хвароба?

— Дробязь: высыпка пасля антыбіётыкаў.

— Мо ад кавалерскай хваробы, гэ-гэ-гэ... Выбачай, я занадта выпіў, — дыхнуў гарам. — Давялося, ведаеш, прымачыць адну справу... Ну, прытапіць, такую смярдзючую афёру... — ікнуў. — Я не п'яніца, не. А ты, Андрэй, што — і зусім на губу не бярэш? Ні кропелькі? Хадзі, абсцябаем паўлітэрку. Хадзі!

— Адчапіся, мне нельга. Я хворы! — знячэйна папрыкрала ўнутры. «Чаго я падыходзіў да яго? Трэба было мне пайсці, як ні ў чым не бывала. А цяпер, во, валтузіся з гэтым недарэкаю!» — Не магу і не хачу ліць!

— Так і сказаў бы адразу: не хачу з такім, як я, дурным чорнарабочліўцам. Тут ты праўду сказаў, — ён крыху працверазеў.

— Пры чым тут твая чорнарабочасць? Ты звычайна п'яны да непазнакі. А чорнарабочым быць ніхто цябе не прасіў. Наадварот: наколькі я ведаю, бацькі ажно плакалі, калі ты кінуў вучыцца ў тэхнікуме. Не хацеў — не трэба! Мазайся цяпер чорнарабочліўцам, як ты кажаш, — Андрэй: «Павінен, чорт вазьмі, ён абразіцца і адпаўзці ад мяне. Не буду ж уцякаць, бы гадзіннік украўшы!»

Прыкаціла таксі, павярнула пад гатэль і там апіхла. З машыны выходзілі сонныя людзі.

— Гэта, Андрэй, мая справа! Я кінуў вучыцца, бо так захацеў.

— Вядома, што твая...

— А ты стаўся вялікім інжынерам — ды што з таго: думаеш, больш зарабляеш ад мяне? Хвігу з макам, а не больш! Я бяру сем у месяц! А ты?

— Ну, твая праўда, я менш... — так яно і было.

— Вось бачыш! — павярнуўся ён на пяце. — Хадзем, зробім чарку.

— Ты не павінен піць, — сказаў Андрэй крыху лагадней. Ад брата, замест мазутам, пахла слівамі, што патрэскаліся ад спеласці — іх ірвалі ў аўсянае жніво за хутарам Стоцкага. Згадваліся і гнілкі ў пухкім сене, што пад самымі кроквамі гумна. Каб не куртка на браце, можна было б падумаць, што вяртаецца ён з дажынак у Антыфона, весялістых, са свежанінаю, якую смажаць на вялізнай патэльні (салодкая бараніна; калі яе елі, цякло па барадзе). Пілі тады пяршак і смачна закусвалі.

У брата мізэрны выгляд.

I гулякаватая — Андрэй ведаў аб тым — жонка.

— Я не напіваюся, не! — цвердзіў ён перад Андрэем. — Думаеш, я так моцна п'ю-гуляю? Няпраўда! Табе хтосьці набрахаў.

— Ніхто і нічога мне не казаў пра цябе. Сам бачу!

— Ты не будзь такім прадбачлівым! — брата брала заедзь. — Ведаю, што ты думаеш пра мяне... Я крыху выпіў, але ўсё добра заўважаю і разумею. Можам пагаварыць вельмі доўга, і я ўсенька памятацьму! Не такі я п'яны, на якога выглядаю. Прыкідваюся нецвярозым, бо тыя валакуць мяне на новага паўлітра, у якуюсьці патаемку, — кіўнуў у бок бандткі. Там галаслівілі, чагосьці спрачаліся.

— Хадзі са мной, уцякай ад іх, — запрапанаваў яму Андрэй.

— Не магу так. Не магу — і ўсё! Я павінен вярнуцца да іх. Так трэба. Калі ўцяку, нічога не даб'юся ад іх, разумееш...

— Не зусім разумею: якую гэта справу ты ўладжваеш з імі?

— Не будзь такім цікаўным, — брат замоўк. У яго з'явіліся напалоханыя зрэнкі. Андрэй прыкмеціў гэта адразу. — Ды і наогул...