Францішак Хлус - Здані і пачвары Беларусі

Што тычыцца дэтэктыўшчыка А., тая прыкрая гісторыя так уразіла яго, што ён, па чутках, кінуў ня толькі вытанчаную распусту з самотнымі паненкамі, але й значна большыя хібы - паленьне тытуню й ўжываньне алькаголю. Зрэшты, зласьліўцы сьцьвярджаюць, што А. кінуў распусту, алькаголь і нікатын адно з прычыны паталягічнае сквапнасьці, якая з узростам пачала прагрэсаваць.

З гэтага фантастычнага, але праўдзівага здарэньня вынікае, што нават выпадкова надзетыя навыварат майткі могуць уратаваць не адно пісьменьніцкае жыцьцё...

Гісторыя ўзьнікненьня гэтае здані, якая тым ня менш разглядаецца некаторымі аўтарытэтнымі навукоўцамі як пачвара, наступная: малпуючы маскальскую моду апошніх гадоў на паказ даўжэзных тэлесэрыялаў паўночна- і паўднёваамэрыканскай вытворчасьці, кіраўніцтва беларускага Дзяржтэлерадыёкамітэта запусьціла ў эфір 666-цісэрыйны фільм «Раскіданае гняздо Харпэраў» пра аднаго агента ФБР, які расьсьледуе штосэрыйныя згвалтаваньні галоўнае гераіні. Калі на Расейскім тэлеканале падобныя паказы садзейнічаюць адно амэрыканізацыі гледачоў, то для Беларусі гэта нясе пагрозу й русыфікацыі: агенты ФБР, тэхаскія мільянэры й нават каляровыя меншасьці, дзякуючы непісьменным сынхраністам-перакладчыкам, размаўляюць у такіх фільмах на дыялектах маскоўскіх вакзалаў ды растоўскіх піўных.

Сэрыял настолькі захапіў большасьць гледачоў, што яны пачалі ўспрымаць галоўных герояў як рэальных асобаў. І калі паказ фільма скончыўся, аматарам «Раскіданага гнязда Харпэраў» ніяк не хацелася мірыцца са зьнікненьнем з асабістага жыцьця такіх дарагіх ім людзей: агентаў ФБР, скарумпаваных паліцыянтаў, прастытутак, маньякаў і садыстаў. І ледзь толькі ўключалі тэлевізар, на экране якога замест улюбёных герояў ансамбль паволскіх балалаечнікаў і баяністаў выконваў польку-трасуху, яны тужліва прыгадвалі сцэны адмысловых згвалтаваньняў.

Такія магутныя псыхалягічныя імпульсы некалькіх мільёнаў чалавек не маглі застацца безвыніковымі. Яны зматэрыялізавалі сярэднеарытмэтычную істоту, якая ўвасабіла ў сабе ўсе адмоўныя рысы галоўных і другасных герояў сэрыяла: мужчынаў, жанчынаў, жывёлаў; такім чынам паўстала здань Беларускага тэлебачаньня. Яна, карыстаючыся сеткай рэтрансьлятараў і кабеляў, пранікала ў любую кватэру, дзе толькі ёсьць тэлевізар і беспакарана рабіла свае кінематаграфічныя злачынствы: гвалціла, забівала, зьдзеквалася, прымушаючы пераказваць па чарзе зьмест усіх 666-ці сэрыяў. Гэтая жахлівая навала прыняла маштабы нацыянальнае катастрофы. Ад яе пацярпела кожная чацьвёртая беларуская сям'я. Праваахоўныя органы ня бачылі іншага выйсьця, як цалкам згарнуць тэлевізыйнае вяшчаньне. Але звышсакрэтная лябараторыя, дзе з апошніх часоў працуюць аўтары гэтага сур'ёзнага навуковага досьледу (па цалкам зразумелых прычынах назва лябараторыі пададзеная быць ня можа), прапанавалі арыгінальны спосаб зьнішчэньня здані. На правядзеньне аперацыі ім, г.зн. нам, былі дадзеныя тыдзень часу й надзвычайныя паўнамоцтвы. Наведаўшы фан-клюб аматараў сэрыяла «Раскіданае гняздо Харпэраў», мы прыгледзелі самую прывабную й сэксапільную дзявулю, якую, паабяцаўшы паказаць 667-ую сэрыю, зьвезьлі на студыю. Пасадзіўшы дзеўку-нажыўку перад тэлевізарам, мы схаваліся й сталі чакаць. Неўзабаве з экрана вылезла амэрыкана-расейская здань, якая кінулася на дзеўку. Покуль здань займалася сваёй справай, мы падключылі тэлевізар да відэа й паставілі на запіс. Гнюсная істота, заўважыўшы, што знаходзіцца ў студыі не сам-насам са сваёй ахвярай, кінулася на нас, у выніку чаго Марцін Юр, які, забыўшыся на інструкцыі, не апрануў гумовыя пальчаткі, атрымаў часовае памутненьне розуму. Тым ня менш пасьля непрацяглага, але ўпартага змаганьня здань вырашыла сысьці тым жа шляхам, што й зьявілася - праз тэлевізыйны экран. Ледзь толькі яна зьнікла за шклом кінэскопа, яна тут жа ж запісалася на відэастужку. Францішак Хлус, карыстаючыся нагодай, неадкладна выцер запісанае з касэты. З тых часоў здань зьнікла канчаткова - прынамсі, да паказу наступнага сэрыялу.

Гэтае здарэньне пераканаўча сьведчыць, што Беларусь мусіць неадкладна выпрацоўваць сваю ўласную нацыянальную канцэпцыю палітыкі тэлевізыйнага вяшчаньня, іначай яна рызыкуе захлынуцца ў бруднай плыні расейскамоўнай амэрыканскай навалы.

Часам здараецца, што традыцыйныя для архаічнага ладу жыцьця здані і пачвары пад узьдзеяньнем размаітых тэхнатронных сродкаў губляюць сваю ранейшую сутнасьць і засвойваюць новыя арэалы існаваньня - пры гэтым яны страчваюць ранейшую існасьць і набываюць новыя якасьці.