Францішак Хлус - Здані і пачвары Беларусі

У Беларусі гэтая здань зьявілася адной зь першых. Яшчэ ў даваенны час - разам з увядзеньнем аўтаматычных ліній сувязі. Да верасьня 1939 года Тэлефонавак было дзьве: заходняя (kresowa) і ўсходняя (БССРаўская); першая размаўляла на беларуска-польскай трасянцы, другая - на беларуска-расейскай. Пасьля ўзьяднаньня Беларусі яны зьліліся ў адну.

Гэтая здань найбольш вядомая й папулярная: практычна няма аніводнага чалавека, які б не сутыкаўся зь яе падступнымі праявамі. Але ў нашыя рацыянальныя часы людзі ня схільныя верыць у звышнатуральнае й надзвычайнае, таму й тлумачаць дзіўныя тэлефонныя званкі дурнымі жартамі непаўналетніх правапарушальнікаў.

Найбольшую шкоду прынесла дзейнасьць тэлефонаўкі ў сярэдзіне 70-х гадоў: у прыватнай кватэры гучаў тэлефонны званок: «Вас турбуюць з тэлефоннай станцыі, - лагодным голасам маніла Тэлефонаўка. - Якая даўжыня тэлефоннага дроту ў вашае кватэры? Памерайце, калі ласка». Небарака-абанэнт легкадумна даставаў мэтр-складанчык і старанна вымяраў даўжыню тэлефоннага дроту. Нарэшце, браў слухаўку й адказваў: «Мэтр дзевяноста». «А трэба роўна мэтр», - сувора казала Тэлефонаўка. «Што ж рабіць?» - зьдзіўляўся абанэнт. «Лішняе адрэзаць», - бязь ценю зьдзеку ў голасе адказала тэхнатронная істота. І як то ні дзіва, большасьць абанэнтаў выконвала ідыёцкі загад.

Канец неабмежаваным свавольствам Тэлефонаўкі ў адным з цэнтральных раёнаў Менска паклала наступная гісторыя. У Доме Ўрада, у кабінэце аднаго вельмі вядомага, але малапапулярнага палітычнага лідэра зазваніў тэлефонны апарат, нумар якога быў вядомы толькі паплечнікам па партыі й самым блізкім крэўным. Трубку падняў гаспадар. «Віншую вас зь Днём жанчыны!» - азвалася слухаўка мужчынскім голасам. «Вядома, дзякуй, - гаспадар напружана ўспамінаў, дзе ён мог чуць гэты голас, - але ж я мужчына». «Так, пан Палітык, вы мужчына, але тым ня менш вы ёсьць сапраўднай курвай», - з навушніка слухаўкі пачуўся гнюсны сьмех. «Хто гэта гаворыць?..» - зароў гаспадар. «Уся Беларусь гаворыць», - са слухаўкі пачуліся кароткія гудкі. Палітык, не марнуючы часу, пазваніў у тэхнічны аддзел асабістай аховы, каб там высьветлілі, які менавіта абанэнт так яго абразіў. Празь некаторы час разгублены службовец адказаў, што да сакрэтнага тэлефона былі падключаны ўсе нумары краіны. Пачалося расьсьледаваньне, у ходзе якога высьветлілася наступнае: як толькі колькасьць тэлефонных апаратаў, злучаных у адну сетку дасягае крытычнае лічбы, яны, як нэйроны ў мозгу, пачынаюць самаарганізоўвацца. Таму, каб пазьбегнуць далейшых непрыемнасьцяў, вядомы, але малапапулярны палітычны лідэр загадаў аддзяліць сакрэтныя тэлефоны ад агульнабеларускай сеткі, перавёўшы іх на радыёсувязь. Цяпер Інстытут прыватнай бясьпекі і ўрадавай сувязі распрацоўвае новы тып тэлефонных апаратаў, якія здольныя вызначаць ня толькі нумар, але й адрас ды прозьвішча абанэнта, каб адразу накіраваць яму позву ў суд.

А таму, шаноўныя абанэнты, калі вы паверыце, што звышнатуральныя й надзвычайныя зьявы існуюць у тэлефонным сьвеце, а галоўнае - здолееце пераканаць у гэтым сваякоў, калегаў і начальства, то вашае жыцьцё стане куды лягчэйшым: вы зможаце без асаблівых наступстваў пьяныя званіць любым палітычным дзеячам, віншуючы іх з самымі дзіўнымі сьвятамі, жонка будзе толькі пасьміхацца, калі ёй патэлефануе кінутая вамі каханка, і, наогул, тады вас чакае яшчэ шмат прыемных сюрпрызаў і мілых неспадзяванак.

Дасьледчыкі пячораў і сутарэньняў даўно заўважылі, што ў чалавека, які апынуўся пад зямлёй, назіраюцца адхіленьні ў псыхіцы: парушаецца часова-прасторавае ўспрыманьне сьвету, блытаюцца лева й права, перад і зад. Але калі раней, да навукова-тэхнічнае рэвалюцыі пад зямлю апускаліся хіба што сьпелеолягі, скарбашукальнікі ды іншыя аматары сьмяротнае рызыкі, то цяпер пасажыра-плыні мэтрапалітэнаў зацягваюць наніз штодня мільёны людзей. Сытуацыя пагаршаецца тым, што людзі, зьбітыя ў натоўп, у чаканьні цягнікоў нэрвуюцца, а іхнія адмоўныя й агрэсіўныя імпульсы не знаходзяць выйсьця ў замкнёнай прасторы жалезабэтоннага лёху станцыі. Бэтонныя экраны адбіваюць гэтыя імпульсы й ўзмацняюць, вяртаючы ў натоўп.

З даўніх часоў невытлумачальныя й змрочныя падзеі пачалі адбывацца й на менскім мэтрапалітэне. Вось што паведамляецца ў афіцыйным рапарце дзяжурнага па станцыі «Кальварыйская» на імя міністра падземных камунікацыяў і сховішчаў: