Сяргей Пясецкі - Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі

– Апрані сёння добры гарнітур і адпачні. Работу на наступным тыдні прыспешым.

Здзівіўся я:

– Чаму сёння не працуем?

– Таму што рабочае свята: першае мая.

– І вы таксама гэта свята адзначаеце?

– Як хто хоча.

Дзіўны, аднак, народ, гэтыя палякі. Нават наша пралетарскае свята прысвоілі сабе. Але нічога, гэта мне прыдалося нават, бо я быў змучаны. Вядома: толькі ўдвох працуем, таму цяжка ўсё паспець. У калгасе дык нашу працу чалавек дваццаць рабілі б… Мне некалі пані Юзэфа сказала:

– Рабі колькі можаш, бо ты тут як на сваёй гаспадарцы. Ты працуеш для мяне, а я – для цябе. А абодва працуем дзеля таго, каб было нам з чаго жыць.

Вельмі прыемна мне было гэта пачуць, хаця, уласна, я павінен быў пры маёй выкшталцонасці не працаваць, а толькі працай іншых кіраваць. Але выглядала на тое, што я таксама памешчык, асабліва калі апрануць лепшае адзенне, навязаць гальштук і “Амегу” навідавоку прычапіць. Вельмі гэта прыемнае самапачуццё. Каб я мог яшчэ пакінутыя ў Вільні рэчы забраць, дык, можна сказаць, быў бы цалкам задаволены. Асабліва катарынкі мне не хапае, бо я чалавек пачуццёвы і музыку так жа моцна люблю, як і каўбасу.

На Сталіна я ўжо зусім не злуюся, бо хаця ён і іншародзец, але аказалася, што вельмі дбае пра рускія інтарэсы. І зусім не павінен ён у тым, што Гітлер нас ашукаў. Бо той такая шэльма, што ніякіх абяцанняў не выконвае і ганаровыя абавязацельствы парушае. Пані Юзэфа растлумачыла мне ўсё дакладна і сказала, што Сталін цяпер разам з Польшчай, Англіяй і Амерыкай супраць Гітлера змагаецца і падпісаў “атлантычную хартыю”, у якой сказана, што ўсе народы мусяць быць вольнымі і жыць без страху і ў дабрабыце. Гэта вельмі прыемна, нарэшце буржуазія зразумела, што без вольнасці жыць немагчыма. Таму ёсць надзея, што ўсе дзяржавы дабравольна далучацца да Савецкага Саюза. Толькі трэба перамагчы гэтую імперыялістычную заразу Гітлера. А тады атрымаецца і сусветны калгас збудаваць, усіх буржуяў, хто мае гадзіннікі і веласіпеды, выразаць і паўсюль наш рускі сацыялізм з дапамогай НКВД увесці.

Пасля добрага снядання пайшоў я ў адрыну і Інтэрнацыянал а таксама Ойча наш урачыста праспяваў. Бо я ўжо да той камуністычнай малітвы вельмі гожа рэвалюцыйную мелодыю падабраў. Таму часта спяваю яе ў гонар нашага БАЦЬКІ Сталіна.

Таварышам: генералу Сікорскаму

І прэзідэнту Рачкевічу.

10 мая 1942 года.

Фальварак Буркі.

Да Малугаў я хаджу цяпер кожную нядзелю, хаця функцыя старэйшага Малугі як капіталістычнага агента мне вельмі не падабаецца. Але дзеўкі вельмі прыгожыя, і хацеў бы я якую-небудзь з іх падчапіць. Калі быў у іх у апошні раз, дык малодшы сын Малугі Андрэй сказаў:

– Шкада мне цябе вельмі.

– Чаму? – спытаўся я.

– Таму што ты такі дурны… Задурылі цябе вашы палітрукі, і ты нічога пра свет не ведаеш. Нават пра тое, што ў вас робіцца, паняцця не маеш.

Вельмі прыкра мне было гэта слухаць. Але ці мог я яму сказаць, што я афіцэр, і што гэта яны– цёмная маса, а не мы. А ён далей гаварыў:

– Увогуле становішча тваё дрэннае. Бо калі Гітлер пераможа, дык ты будзеш вымушаны ўсё жыццё пад фальшывым прозвішчам жыць і ўсяго баяцца. А калі пераможа Расія, дык таксама ні вярнуцца дадому не здолееш, ні раскрыцца.

– Як гэта не здолею?

– Рэч ясная, што не здолееш, бо ці ў лоб табе пальнуць, ці на худы канец у лагер сашлюць за тое, што адстаў ад войска. Ты ж дэзерцір, а нават і здраднікам можаш залічыцца. Ведаю я вашыя парадкі.

– Але ж гэта яны мяне пакінулі і самі ўцяклі. Што ж я мусіў рабіць? Адзін немцаў затрымаць?

– А пра гэта цябе і пытацца не будуць. Я добра ведаю, што ў вас салдат, якога нават параненага пасля бою ў палон узялі, лічыцца здраднікам. А што казаць пра такога, як ты!

Падумаў я добра: праўду кажа. Дрэнная мая справа. Таму пытаюся ў яго:

– Што ж мне цяпер рабіць?

– Не ведаю, – адказаў ён. – Калі вашы ізноў сюды прыйдуць, дык куля цябе не праміне. Альбо куля, альбо смерць з голаду і надмернай працы ў лагеры. Адзінае, што цябе можа ўратаваць, дык гэта калі тут, пасля перамогі над Гітлерам, зноў вольная Польшча будзе. Вось тады ацалееш.

– Але ж тады вашы капіталісты мяне заб’юць!

– Якія там капіталісты, – сказаў Андрэй. – І навошта ім цябе забіваць? Набалакалі табе глупстваў, а ты і верыш рознай лухце. У нас жылі ў бяспецы і свабодна нават тыя, хто сюды яшчэ перад вайной з Расіі ўцякалі. І ніхто ім крыўды не рабіў.

– Але ж я рускі.

А ён кажа:

– У нас тут чужынцаў шмат было, і кожны мог свабодна жыць і працаваць, калі супраць нашых законаў не выступаў.