Сяргей Кавалёў - Партрэт шкла

Таму ў зборніку вылучаюцца найперш вершы далёкія ад асноўнага, магістральнага напрамку тэмы, такія, як «Зноў не спіцца...», «Жыццю майму наканавана жорсткасць...», «Над трупам забітага дня...», у якіх менш значнасці i велічнасці, але затое больш паэзіі.

«Песня плыве, палае»,— менавіта з гэтага радка з верша «Сосны пяюць баладу...» хацелася б распачаць калісьці гаворку пра наступны паэтычны зборнік Пятра Ламана. Што датычыцца «Зерня імгненняў», то тут песня яшчэ толькі плыве.

З чаго пачынаецца звычайна паэтычны зборнік? Мы прывыклі задаваць сабе розныя рытарычныя пытанні, але сапраўды, з чаго пачынаецца паэтычная кніга, калі разумець гэтае пытанне ў прамым значэнні, а не з пункту гледжання мастацкіх i жыццёвых вытокаў творчасці?

Бясспрэчна, паэтычная кніга пачынаецца з верша, толькі зусім неабавязкова — з першага верша.

«Стрэчанне» Яўгена Крупенькі пачынаецца з верша «Маналог чыстага аркуша паперы», які надрукаваны якраз у сярэдзіне кнігі. I тым не менш пачатак яе — менавіта там. Чысты аркуш паперы параўноўваецца ў вершы з неўзараным полем, а чалавек, якому наканавана нешта на чыстым аркушы напісаць,— з аратым-сейбітам:

Матыў неўзаранага, незасеянага поля праходзіць праз усю кнігу, праз усю кнігу праходзіць матыў сяўбы. Тым самым вобразу надаецца абагульнены сэнс.

«Стрэчанне» складаецца з трох раздзелаў: «Кніга жыцця», «Сцяблінка каласок трымае», «Па-над лугам, ярам...».

Першая частка вылучаецца сваёй прывязанасцю да часу i падзей, другая — да месца, да зямлі i прыроды ў сувязі з чалавекам, трэцяя — найбольш выразным фальклорным гучаннем. Падзел гэты — даволі ўмоўны. Да таго ж, другі раздзел, у сваю чаргу, мае дзве значныя групоўкі вершаў: «Вольныя рытмы» i «Роздум»; у першым раздзеле змешчаны вянок санетаў «Год», у трэцім —«Плач Яраслаўны».

Паэзіі нашай не хапае цэльных паэтычных кніг, звычайна з друку выходзяць зборнікі вершаў, аб'яднаныя толькі часам напісання. «Стрэчанне» — якраз спроба на шляху да ідэйна-тэматычнай цэласнасці, але, на жаль, спроба далека не дасканалая.

«Стрэчанне» мала звязана з канкрэтным часам, асабліва два апошнія раздзелы, дзе час прысутнічае толькі ў вобразе зязюлі. Месца дзеяння акрэслена больш выразна: Прыдняпроўе — радзіма паэта. Жыццё — звычайнае, штодзённае; прыгажосць, каханне — таксама ў межах звычайнага, штодзённага. Лірычны сусвет паэта характарызуецца прастатой, гарманічнай ураўнаважанасцю, вырашанасцю філасофскіх i жыццёвых пытанняў, пэўнай завершанасцю. Праблемы, якія пастаўлены ў кнізе, спрэчныя ўчынкі вырашаюцца i ацэньваюцца з пункту гледжання традыцыйнай народнай маралі. Тыя праблемы, якія патрабуюць новага, нечаканага, а магчыма, i памылковага падыходу, проста зусім не закранаюцца, прамінаюцца.

Лірычны герой вершаў Я. Крупенькі — звычайны чалавек, досыць стрыманы i досыць неўраўнаважаны, досыць разважлівы i досыць бяздумны — вызначаецца ўсё ж сваёй сталасцю. У вершах на тэму сяброўства найбольш, здаецца, пачуццяў — лірычны герой максімальна набліжаецца да асобы паэта, але, як гэта ні дзіўна, яго пачуцці, наадварот, абагульняюцца, універсалізуюцца. Вось канцоўка верша, прысвечанага Міхасю Стральцову:

Вершы пра каханне вылучаюцца сваёй разнастайнасцю. З аднаго боку — сур'ёзныя, задумлівыя, з другога — жартаўлівыя, лёгкія. Шмат вершаў пра каханне напісана па фальклорных матывах, некаторыя з ix i па форме стылізаваны пад фальклор.

Увогуле, мастацкія асаблівасці вершаў у гэтай кнізе Я. Крупенькі абумоўліваюцца перш за ўсё сувязямі яго паэзіі з фальклорнымі традыцыямі, якія праяўляюцца ў тэматыцы вершаў, у вобразах, мастацкіх сродках, у светапоглядзе i характары лірычнага героя. Уяўляюць цікавасць некалькі вершаў, у якіх паэт запазычвае з народнай творчасці не песенныя традыцыі, а прыёмы (напрыклад, сінтаксічныя канструкцыі) празаічных жанраў (казак).

I ўсё ж звяртаюць на сябе ўвагу ў «Стрэчанні» шматлікія неахайнасці i недахопы. Прытым — недахопы старыя, «хранічныя», якія выявіліся яшчэ ў першых публікацыях паэта.

Шмат у якіх радках i цэлых вершах заўважаем мы бяздумнасць, павярхоўнасць, недарэчнасць з'яўлення некаторых вобразаў i асобных слоў. Напрыклад: