Сяргей Кавалёў - Партрэт шкла

А як выразна i нечакана ўбачылася сонца: «I сонца душны кураслеп Свяціў з прастору шэрага».

Часта ў вершах зусім без пейзажа адбываецца «лугавая» праекцыя дэталяў на ўзроўні маральным, жыццёва-бытавым: «Рукою схопішся за скронь I — пахіснешся ненарокам, Нібыта ўдарыў цябе конь У лузе вольным i шырокім».

Але лугавы ландшафт у вершах Сцяпана Гаўрусёва цікавы для нас не сам па сабе, а як прыроднапаэтычны фон для функцыяніравання аднаго з самых загадкавых i шматпланавых вобразаў паэта — вобраза рамонкавага хлопчыка. Вобраз гэты — скразны ў творчасці паэта, ён набыў сваё адлюстраванне i развіццё ў многіх вершах, хаця выразыа-партрэтна выяўлены толькі ў адным з ix:

Калі лугавая рэчаіснасць атаясамлівае сабой свет прыроды ў яе ідэальнай гармоніі i свет дзяцінства ў яго гарманічнай ідэальнасці (па-за знешнімі падзеямі), то вобраз рамонкавага хлопчыка таксама нясе гэткі цяжар i яшчэ большы, бо сутнасць яго не вызначаецца адназначна, вобраз узнік на скрыжаванні некалькіх метафар i з гэтага скрыжавання разыходзяцца, адпаведна, некалькі яго функцый i сэнсаў.

Рамонкавы хлопчык — гэта хлопчык белагаловы (Хлапчуком белагаловым Гаспадарыў я на лузе...), хлопчык сярод рамонкаў, маленькі хлопчык (травы i краскі яму па плечы). Вось ужо тры азначэнні i тры функцыі. Акрамя таго, рамонкавасць — гэта наіўнасць, бязвіннасць, душэўная чысціня, якія звычайна падкрэсліваюцца ўпадабненнем дзіцяці-кветцы (аналагічна, але крыху няўдала: Кладу руку на галаву дзіцяці — На лёгкі адуванчык залаты). А яшчэ за рэальным хлопчыкам далёка-далёка бачыцца нейкі міфалагічны персанаж накшталт майскага хлопчыка альпійскіх лугоў: вечна юнага, мудрага сваёй наіўнасцю i несапраўднасцю, магічна-ўсемагутнага ў сваім казачным сонным княстве кветак i бездапаможнага, па-дзіцячаму безабароннага па-за яго межамі.

Абагульнена-філасофскі i ў той жа час глыбока жыццёвы, нават аўтабіяграфічны ў нейкай ступені вобраз рамонкавага хлопчыка дазволіў паэту шматгранна i дакладна выявіць дзіцячую душу ў працэсе яе судакранання са знешнім асяроддзем, адлюстраваць у чалавеку надзвычайную ўспрымальнасць i ўражлівасць, ранімасць i крохкасць унутранага сусвету. Праз гэты вобраз выразна адлюстравана трагічнасць i ненатуральнасць вайны, што парушае i разбурае гармонію прыроднага «лугавага» ўлоння, якое ўяўляе сабой своеасаблівую мадэль планеты ўвогуле. «Тупат шалёны каня» — сімвал неспакою, небяспекі, разгайданасці сусвету, i якім бы ідылічным не было падчас існаванне лугавога кутка, дзесьці на другім плане мы заўсёды чуем гэты далёкі прыглушаны тупат, дзікае, нялюдскае іржанне, подых вайны i смерці (Да цёмных траў прыпаўшы ніц, Я разглядзеў таемным зрокам Рух чынгісханскіх кабыліц Пад небам гулкім i шырокім...).

Тэма дзяцінства выходзіць за межы аўтабіяграфізму, за межы вузкага фактаграфічна-ўспамінальнага рэчышча, звыклага i традыцыйнага для беларускай паэзіі, сягае ў вышыню філасофскага абагульнення i псіхалагічнага мадэліраваныя. Такі падыход дазваляе, выкарыстоўваючы асаблівасці дзіцячага светаўспрымання i спецыфіку рэагавання, вывяраць самыя розныя i складаныя з'явы жыцця, сутыкаць з ім супярэчлівыя i дарослыя, усечалавечыя праблемы рэчаіснасці, у тым ліку i праблему неспазнанасці лёсу, свабоды i наканаванасці, жыцця i смерці:

I калі ў вершах Сцяпана Гаўрусёва ў чарговы раз сустракаецца вобраз хлопчыка, пры ўсёй канкрэтнасці i індывідуальнасці яго ў кожным вершы,— гэта, па сваёй унутранай сутнасці i мастацкай задачы, усё той жа аднойчы названы рамонкавы хлопчык; вобраз яго развіваецца ў выніку самастойнай мастацкай эвалюцыі, непадуладна i незалежна ад паслядоўнасці з'яўлення твораў паэта, з'яўляецца адным з самых яркіх i запамінальных, рухомых i пластычных: