Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

Карлас Шэрман — перакладчык беларускай паэзіі на іспанскую мову і іспанскамоўнай — на беларускую. І вось — знаёмства з яго арыгінальным творам: паэмай «Дождж у Каралішчавічах», напісанай па-іспанску і перакладзенай на рускую мову Паўлам Грушко і на беларускую Рыгорам Барадуліным. У аснову твора ўгрунтаваны лёс лірычнага героя, маладога чалавека, які нарадзіўся далёка ад Беларусі, але з ёй звязаны душою: на гэтай зямлі жылі яго продкі... Адчуванне роднасці з Беларуссю, а разам з тым усведамленне сваёй еднасці з простым народам Уругвая выводзяць героя паэмы на сцежкі барацьбы за сваю будучыню... Уяўленнем сваім ён абжывае той край, што малюецца, зноў-такі праз уяўленне — зманліва-палітызаванае, асацыятыўна-адцягненае ад рэальнасці, як, дарэчы, і ўяўленне такіх людзей, з чыім прозвішчам напрасілася згаданая рыфма...

Лірычныя развагі аб дні сённяшнім мяжуюцца ў творы з успамінамі аб тым далёкім, даваенным (Другая сусветная вайна) і пасляваенным часе. Такі кампазіцыйны прыём дае аўтару магчымасць ахапіць, засведчыць у мастацкіх малюнках моманты значныя, пераломныя не толькі для яго асабістага лёсу, але і шляхоў грамадска-гістарычных...

Нарэшце — сустрэча з Беларуссю, пра якую столькі мроілася, столькі было перадумана.

так, гэта і яны — вершаваныя радкі, дзеці, паэта — ступілі. пасланцамі Сервантэса на зямлю Купалы.

З мяккім лірычным замілаваннем падаюцца ў творы малюнкі беларускай прыроды, каларыт бытавых рэалій...

Чытачу прапануюцца адразу два пераклады, на дзве мовы, два паэтычныя прачытанні аднаго твора. З цікавасцю сочыш: не толькі за падзеямі і. калізіямі, што разгортваюцца ў паэме, тут ужо ўключаецца, становіцца яе рэальнасцю яшчэ адна сіла — тэмпераменты, характары двух перакладчыкаў.

Калі ў Паўла Грушко пераклад гучыць больш стрымана, ва ўстаялых формах і канонах, з імкненнем да тэкстуальнай. яснасці і дакладнасці, то Рыгорам Барадуліным кіруе (што, безумоўна ж, вынікае з яго паэтычных канцэпцый!) стыхія вобраза, гуку, рытму, што, відаць, бліжэй да стыхіі іспанамоўнага арыгінала Карласа Шэрмана.

мяккі гукапіс, што пераходзіць у нейкую ўсёпранікаючую, амаль татальную рыфмоўку...

Так ідзе сваеасаблівае спаборніцтва, турнір двух майстроў перакладу, у якім, здаецца, няма пераможаных, а пераможца ёсць — гэта паэзія...

Тая самая, што і ў песні, дакладней, у вершы Паўла Грушко на іспанскай мове. У ім усяго тры радкі:

Проста і здорава!.. А па асацыяцыі нагадваюцца словы яшчэ аднаго выдатнага паэта: «геніяльная прастата»...

Як загаварыў і колькі сказаў і скажа кожнаму, хто прачытае радкі з верша Міхася Скоблы пра Язэпа Драздовіча, які «жыў між людзей і спаміж падлюг», гэты гук, пазначаны значком-літарай «с». Чуеце розніцу: «між» і «спаміж»?

Колькі прынесла — важкага і характарнага — у напоўненасць зместу гэтае «с» са змяіным сіпеннем і сыканнем, — маю на ўвазе яго суразмоўе са словам «падлюг». ..

Вось адкуль узялася са сваім гукам літара «с», навошта выскачыла!.. Пра тое, можа, і аўтар не ведае (бывае такое!..). І не здагадваецца...

А я здагадаўся.

Што расквітнела ў нас «міліцэйская» літаратура, нікога ўжо не здзіўляе. Ледзь не ўсе больш-менш гучныя следчыя пратаколы перасяліліся пад глянцавыя вокладкі важкіх кніжных цаглін.

А вось апошнім часам тэма актыўна ўклінілася ў выяўленча-плакатную сферу. І між шматлікіх выяў людзей пры міліцэйскіх пагонах з'явілася і такая, што подпісам сваім можа прэтэндаваць на лаўры ў такой філалагічнай дысцыпліне, як этымалогія: «Участковый — от слова участие»...

Які віртуозны ведамасны «паварот»! Быццам жазлом рэгуліроўшчыка ўсталёўваецца сэнсавы парадак у лексічным руху... І знешне не прыдзярэшся. Але ж: «участковы» мае зусім іншага «бацьку» — слова «ўчастак», пэўную «частку» тэрыторыі, адміністрацыйную адзінку, на якой той «участковы» нясе службу. А «спагада», «спачуванне» (ну, тое ж самае «участие»)? — гэта ўжо зусім іншы «каленкор». Хоць «ведамству» ён яўна даспадобы — упрыгожвае бо: і мундзір, і іншую амуніцыю з рэпутацыяй...