Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

У адзін з чэрвеняў, калі зацьвілі першыя настуркі, у суседні дом, паўднёва-ўсходні, уехала новая жанчына. Тата з мамай сказалі, што гэта ўдава нейкага ці то пракурора, ці то куратара, якая перабралася да нас з роднага горада дзеля зьмены навакольля й забыцьця. Мы з брацікамі, па сваёй традыцыі, прыняліся за ёй назіраць. На звычайную ўдаву яна была падобная мала: замест чорнае сукенкі насіла каляровыя халацікі і кожную раніцу, калі сьвяціла сонейка, ляжала ў шэзьлёнгу з тамком Бадлера й келіхам. Увесь ейны сад зарос высокім дзікім кропам, але ўдава нават ня думала яго выскубаць і разьбіваць градкі, як гэта зрабіла б любая дабрачынная гаспадыня. Зрэшты, нам гэта было дарэчы, бо кроп – выдатная маскіроўка.

А аднойчы, калі мы абмяркоўвалі чарговае суседзкае бікіні, Толік войкнуў: «нехта кінуў у мяне каменьчыкам!» Наступны каменьчык патрапіў у Коліка. А потым кроп ля плота заварушыўся, і зь яго высунулася кудлатая й вясёлая галава незнаёмага дзядзькі.

– Ты хто? – спыталі мы.

– Я пракуратар, – адказаў ён.

– Хлусьня валасьня, – сказалі мы. – Пракуратар памёр.

– А вось і не! – падміргнуў ён. – Усё гэта лухта!

Пачатак нам спадабаўся, і мы ссунулі дошку ў плоце, каб дзядзька залез на нашу тэрыторыю. Ён сеў на траву, пачаставаў нас мятным дражэ і расказаў, што пракуруе кроп, мёртвым толькі прыкідваецца, а больш за ўсё на сьвеце любіць рабіць глупствы.

– Бо раз на дзень я зьдзяйсьняю незвычайна разумны ўчынак, і мне больш няма пра што турбавацца! Хочаце падрабязнасьці?

– Ну?

– Слухайце: усё сваё жыцьцё, да самых сарака двух гадоў, я рабіў спрэс адныя толькі абуральныя глупствы, адно за другое бессэнсоўнейшыя. Але потым сказаў сабе: годзе! Я пайшоў да знаёмага акадэміка і спытаў: што ён ведае самае разумнае? Ён памеркаваў-памеркаваў, і кажа: гіпотэза Пуанкарэ! Я спытаў: і пра што яна? Ён памеркаваў-памеркаваў і кажа: калі ты закрыеш рот, зацісьнеш нос і заткнеш вушы, дык адразу ж зробісься гамэаморфавым трохвымернай сфэры! Я яму падзякаваў, пайшоў у пашпартны стол і ўзяў сабе прозьвішча Сфэра. Цяпер я Канстанцін Дзьмітрыевіч Сфэра, цёзка Бальмонта. А раз на дзень я заплюшчваю рот, заціскаю нос, затыкаю вушы і раблюся гамэаморфавым трохвымернай сфэры! Зразумелі? Га? Як вам?

– Мы здамо цябе ў жандармэрыю. Нельга ганьбіць паэтаў! – паабяцалі мы.

– Ды хто вам паверыць, дзеткі! Жуйце катлеткі! – зарагатаў ён і палез назад да сябе. Мы пахмурна назіралі, як гутаюцца суквецьці кропу, выдаючы траекторыю ягонага руху. Калі яна дасягнула шэзьлёнгу, пачуўся віск і шчасьлівы сьмех.

Часам, бліжэй да восені, нешта шчоўкала, і нам з брацікамі раптам пачынала неадольна хацецца грыбоў, і ніякай моцы не было трываць. Мы ведалі загадзя, што ня вытрываем, і ня стрымлівалі жаданьне. Мы апраналі зялёныя брызэнтавыя курткі, ўстыкалі гумовыя боты, бралі крэпкі кій, парасон, кошык і выпраўляліся ў лес. Лес ляжаў блізка, адразу за маргарынавай фабрыкай, густы й ігласты, з травяністымі прасекамі і глыбокімі ярамі. Хадзілі чуткі, што ў любым яры, калі добра пакапаць, можна знайсьці напалеонаўскі скарб, але мы ні разу не спускаліся ўніз, баючыся зьмей. Дый нашто нам скарб – медныя манэткі, гнутыя гільзы, глупства. Агінаючы яры, мы прабіраліся ўглыб лесу, тыкаючы перад сабой кіям. Мы асьцерагаліся ваўчыных ям, выкапаных вяскоўцамі нам на злосьць, але ўсё роўна даволі часта ў іх падалі. Згледзеўшы падзеньне, вяскоўцы саскоквалі з дрэваў і зьедліва кпілі з нашай бездапаможнай валтузьні ў гліністым брудзе. Тупыя гарадзкія пераросткі! – лаялі яны нас. Тлустыя пачвары! Самі яны былі маленькія й худзенькія, як верабейкі, і мы б лёгка пераламалі іхныя кволыя шыйкі, калі б дацягнуліся. Але мы павінныя былі аддыхацца, перш чым выбрацца зь ямы. Карыстаючыся гэтым, яны прымаліся зьдзеквацца з нашага невуцтва і прапаноўвалі ў абмен на вызваленьне невыканальныя ўрокі: гэй ты, цытуй, сука, Сэнэку! гэй ты, перакладай, падла, Плятона! Яны больш за ўсё шанавалі старажытную філязофію. Вядома, ім было лёгка – штодзённае сьвежае паветра, сырадой, стрыжы і жаўрукі. А нашыя чэрапы, мы аж адчувалі гэта, пакрывала знутры кароста фабрычнага ўгару. Нарагатаўшыся, яны спускалі порткі й лілі гарачыя бруі, жоўтыя й аранжавыя, нам на галовы, а мы, як маглі, засланяліся парасонам. Вычарпаўшыся, вяскоўцы вярталіся на пашы, і тады мы караскаліся адзін аднаму на плечы й вылазілі. Перад усімі грыбамі мы аддавалі перавагу рыжыкам і ваўнянкам – за іхную мілую круглую форму й вясёлы колер. Мы набіралі поўныя кошыкі, а калі кашоў не хапала, напаўнялі грыбамі пазухі, башлыкі й падбрушыны. Вяртаючыся дадому, мы сьпявалі песьні, звычайна расейскіх ці нямецкіх кампазытараў, зрэдку ангельцаў. Мама ўжо чакала нас: усаджвала за гарбату зь печывам, а пакуль мы пілі, пякла велізарны грыбны пірог. Тыя грыбы, якія не зьмяшчаліся ў пірог, яна саліла на зіму, і тата з самага верасьня да самага красавіка закусваў імі гарэлку, нахвальваючы добрых дзетак і гаспадарлівую жоначку.