Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

– Значыцца, яму трэба было ў самым пачатку даць бамбізе ноўтбук патрымаць? – спытаў Валік.

– Цямлівы хлопчык! – пахваліў яго дырэктар.

Ён расчуліўся і падарыў Валіку цюбік зубное пасты, з уласнай кішэні, а мы памеркавалі, параіліся і купілі на ўсе грошы цэлую скрыню, каб ня быць недаверлівымі.

Аднойчы падчас абеду мама абвясьціла, што бачыла на плоце цераз дарогу афішу пра балет. Яна марыла, каб мы вырасьлі прыстойнымі і адукаванымі людзьмі, і старалася нас усюды вадзіць. «Уяўляеце, зорка сусьветнае велічыні! У нас у горадзе! Абсалютна геніяльны харэограф! Ён настолькі апярэдзіў час, што яго сагналі з каралеўскага балета! І цяпер ён у нас, кожны вечар у ДК Прафсаюзаў!» Папа адразу ж пакволіўся, маўляў раптам занямог, адрэзаў сабе ладны кавалак торта і пайшоў у спальню, шоргаючы нагамі са слабасьці. Пакуль мама пранізьліва глядзела яму ўсьлед, Толік схаваўся пад стол, а Колік выскачыў на вэранду. «Хто пойдзе са мной сёньня, – сказала тады мама, – той можа ня йсці ў школу заўтра». Што ж, гэта была зусім іншая справа!

Гардэробнік у ДК Прафсаюзаў, прыняўшы ў нас паліто, падрабязна растлумачыў ідэю пастановак: танцаваліся сем шахматных партыяў паміж Бацьвіньнікам і Капабланкай, у дзень па партыі. «Каб вы прыйшлі месяцам раней, дык убачылі б спэктаклі на вялікай сцэне. А зараз грошай на арэнду няма, гледачоў няма, трупа разьбеглася». Зараз відовішчы адбываліся наўпрост тут, у гардэробе. Час яшчэ не надышоў, але, каб не прымушаць нас чакаць, гардэробнік сказаў, што распачнуць неадкладна. Ён рассадзіў нас па лавах і ляпнуў па нізенькіх дзьвярох у нейкую каморку. У той жа момант адтуль, быццам толькі і чакаў сыгналу, выйшаў маэстра з шахматнай дошкай пад пахай. Гадоў пяцідзесяці, з заспаным тварам, у замуляваным швэдры і чорных джынсах. Мы няўпэўнена папляскалі, а ён высыпаў фігуры на гардэробную стойку, расставіў іх на дошцы і, схаваўшы за сьпіной дзьве пешкі, працягнуў гардэробніку кулакі, каб той абраў колер. Гардэробніку выпаў белы, і ён стаў гуляць за Капабланку.

Спачатку мы не разумелі, у чым жа тут балет, але паступова ўцягнуліся і ўбачылі: і востры, бездакорна плястычны стыль маэстра, з усёй моцай клясыцызму ў бэкграўндзе, і натхнёную экспрэсію гардэробніка, тонкую і бязбоязную, сьмела скінуўшую ярмо традыцый. Калі маэстра ўздымаў руку і перасоўваў фігуру, гэта было неверагодна рэалістычна, быццам і не танец зусім, а само жыцьцё, вычышчанае ад непатрэбнага, ад шалупіны слоў і напластаваньня сэнсаў; калі ж хадзіў гардэробнік, гэта кожнага разу быў ня проста ход, але сымбаль ходу, глыбока архэтыпічны, насычаны кодамі й знакамі.

Партыя доўжылася паўтары гадзіны, але мы не адарваліся ні на сэкунду, а калі ўпала заслона, ускочылі і зладзілі грандыёзную авацыю. Хуліё кідаў пад ногі артыстам пышныя букеты бэзу, Валік сьвістаў, крычаў і скакаў, а я сьлізгануў між радоў, узьбег на сцэну, падскочыў да гардэробніка (да маэстра не адважыўся) і, пацалаваўшы яму руку – яна пахла крэмам – прасіў прыняць мяне на навучаньне. Той паблажліва абяцаў падумаць і нават узяў візытоўку, але так і не патэлефанаваў.

Калі мы былі маленькія, дні нараджэньня надыходзілі яшчэ вельмі рэдка, і мы любілі іх асабліва моцна. Бывала, падчас чаканьня чарговага дня нараджэньня мы пачыналі зьнемагаць і мучыцца за месяц да ягонага наступленьня, і ні пра што больш не маглі думаць, і нічога не маглі рабіць. У такія пэрыяды мы кідалі хадзіць у школу і бавілі дні ў ложках альбо ў садзе пад яблынямі, хвалюючыся і прадчуваючы. Маме з татам падабалася нас песьціць і балаваць, і яны загадзя выведвалі нашыя патаемныя жаданьні, рабілі працяглыя шопінгі, а па вечарох зачыняліся ў бакоўцы і бяз стомы шамацелі пакавальнай паперай. Зрэшты, нашыя жаданьні з году на год не зьмяняліся. Колік заўсёды хацеў сьцізорык, і калі атрымліваў яго, спачатку сядаў на кукішкі, растапырваў пальцы левае рукі на падлозе і хутка-хутка біў лязом паміж імі, а потым выходзіў на вуліцу і шпурляў яго ў сьцены і дрэвы. Валік аддаваў перавагу электрычным ліхтарыкам, і за доўгія гады ў яго сабралася іх безьліч. Большую частку ліхтарыкаў ён прымацаваў да ложка, і ўночы запальваў, праз што ложак рабіўся падобны да злавеснага касьмічнага карабля, навалы мірных галяктык. Хуліё кожнага разу прасіў у мамы з татам новыя кашулю і гальштук, і адразу пасьля ўручэньня доўга і грунтоўна прымяраў яе перад люстэркам, а потым сядзеў зь летуценнай усьмешкай, глыбока ўздыхаў, і мы ведалі, што апоўначы ён ўстане, ціхенька выберацца праз акно і зьнікне на некалькі дзён. Што тычыцца Толіка, дык ён прызнаваў толькі ядомыя падарункі, пажадана вялікія і салодкія. Тата заказваў на кандытарскай фабрыцы неабсяжны шакалядны торт, а мама некалькі дзён запар гатавала супы, бліны, пірагі, зразы і галубцы – яна была перакананая, што з салодкага пачынаць шкодна. Складаней за ўсё было са мной – я ставіў маму і тату ў тупік сваёй абыякавасьцю да прадметаў, і яны мусілі дарыць мне ўсялякую драбязу кшталту вудачак, капялюшыкаў ці мячыкаў. Але для мяне ў днях нараджэньня самы значны быў момант, калі ўсе зьбіраліся разам, і я бачыў кожнага – тату з ружай і келіхам шампанскага, маму ў фартуху і з чарпаком, брацікаў у шортах і з магутнымі кавалкамі торта, сэрпантын, канфэці, пэрлямутар і алябастар – і тады я ўвесь сьціскаўся, напружваўся і з усіх сілаў запамінаў, задрукоўваў у памяці кожны падрабязак. І цяпер гэтыя адбіткі заўсёды са мною, нібы нябачны і бязважкі альбом зь вялізнымі фотаздымкамі.