Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

– Чаму?

Ён быў гатовы да гэтага пытаньня, і нават ня стаў удакладняць, менавіта што чаму:

– Я змагаюся з уласнай слабасьцю.

– Як гэта?

– Разумееце, аднойчы матухна адправіла мяне на базар па венік. Я выбраў самы вялікі і прыгожы венік, і панёс яго ў руцэ, бо ў торбе ён не зьмяшчаўся. І, магчыма, вы палічыце мяне эксцэнтрыкам, але па дарозе я адчуваў моцную зьбянтэжанасьць. Насустрач мне ішлі іншыя мужчыны – хто з элегантнай жанчынай, хто з бампэрам для джыпа, хто з элітным дабэрманам, хто са скрыняй калекцыйнага партвэйна, хто на благі канец з высокатэхналягічным мыйным пыласосам – і ўсе, здавалася мне, глядзелі на мяне з пагардай...

Мы з брацікамі адчынілі былі раты, але ён зрабіў нам рукой і працягнуў:

– Вядома, на самой справе ніхто зь іх не адчуваў да мяне пагарды. Але мяне закранула маё ўласнае ўспрыманьне, зразумейце. З тых часоў, каб перамагчы слабасьць і ўмацаваць сябе, я пачаў хадзіць па венікі кожную суботу. Але куды мне столькі венікаў, і да таго ж, навошта ісьці абавязкова на базар, надумаўся я нядаўна. З таго дня я проста заўсёды нашу з сабою венік, усюды.

Ён падміргнуў нам, пачаставаў арахісам і разьвітаўся, а мы паспрачаліся, ці доўга будзе доўжыцца ягоная барацьба, і сышліся на тым, што нядоўга. Аднак мы памыляліся: з цягам часу барацьба толькі разьлютавалася, і неўзабаве наш сусед ужо ня проста цягаў венік пад пахай, а нёс яго высока над галавой, як нясуць дзеці цацачны самалёцік, уяўляючы сябе пілотамі. Часам ён спыняўся і абвяшчаў нарасьпеў: «Людзі! Ці бачыце мой венік? Глядзіце ж!» А потым ён раптам перастаў зьяўляцца, і каля школы, і ў яблыневым садзе – па чутках, маці павезла яго адпачываць на воды.

Часьцяком мы з брацікамі прасілі перад існом менавіта страшную казку, але на тату калі-нікалі знаходзіла ўпартасьць, і ён, сеўшы ў нас у нагах і памуляўшы сівую сківіцу, расказваў нешта кшталту:

– Жылі-былі хлопец і дзяўчына. І вось аднойчы пазнаёміліся яны і пакахалі адно аднаго, і дзеткі ў іх нарадзіліся. І жылі яны доўга і шчасьліва да самае сьмерці.

І змаўкаў. Мы крыху чакалі – мо будзе працяг? – і пачыналі абурацца:

– І ўсё? Але татухна, хіба гэта страшная казка? У страшнай казцы павінныя быць зомбі!

– Якія там зомбі, сыночкі. Хіба ж зомбі страшныя? Не... Сьмерць! Сама па сабе. Вось што страшна, сыночкі, асабліва вам, маладзенькім. Жывеш і ведаеш, што абавязкова памрэш – у мяне ў юнацтве праз гэтую думку заўжды валасы варушыліся. Варушыліся-варушыліся, ды і павыпалі пакрысе... Бачыце? – ён схіляў галаву.

– Але татухна! – крыўдавалі мы. – Хіба гэта казка наогул? У казцы павіннае быць чароўнае!

– Дык ці ж не чароўнае вам: жылі-былі? Жыцьцё, сыночкі – вялікае чараўніцтва і цуд, вы самі памяркуйце. Ані пра якое жыцьцё нават згадкі быць не павінна, калі разважыць; але яно чамусьці ёсьць... І каханьне – цуд, хоць і меншы. Бачыце, колькі цудаў? І двуроднасьць – цуд, і дзетак нараджэньне. І маўленьне – цуд, словы – цуд. Але ж сама чароўнае – быцьцё. Бачыце, колькі цудаў?

Мы моўчкі злаваліся. Тата пазяхаў, жадаў нам добрае ночы, гасіў сьвятло і шаркаў уніз, а мы, пасердаваўшы яшчэ пару хвілін, пачыналі самі распавядаць казкі. Ужо яны былі і чароўныя, і страшныя! І драпежныя зомбі, і лютыя мутанты, і злавесныя стогны са склепа – усяго было багата.

А часам нам з брацікамі сустракаліся пэрсанажы нават цікавейшыя за герояў тых казак. Напрыклад аднойчы, падчас штогадовага падарожжа вакол нашага вялізнага возера, мы натрапілі на землянога чалавека. Колік, які зьбіраў у падлеску гальлё для вогнішча, першы ўбачыў яго і трывожна сьвіснуў у два пальцы. Мы пабеглі на сьвіст і апынуліся на бура-чорнай выпаленай паляне, пасярод якой ляжаў у кучы попелу незвычайна тоўсты чалавек. Ён, мабыць, спаў, але праз наш сьвіст прачнуўся і моўчкі глядзеў на нас.

– Ты хто? – запыталіся мы.

– Дурное пытаньне, – адказаў ён.

– А што ты тут робіш?

– Жыву.

– Наўпрост на зямлі?

– Ну.

– А навошта?

Зьмірыўшыся з нашай цікаўнасьцю, чалавек з высілкам сеў, пацерабіў бараду – зь яе пасыпаліся дробныя вугольчыкі – і пачаў расказваць. Высьветлілася, што раней ён быў звычайны бюргер, валодаў невялічкай крамкай скургалантарэі, а па вечарох чытаў міжнародныя навіны. І вось чытаў ён навіны, чытаў, а ў адзін выдатны дзень яго раптам напаткала крышталёва яснае разуменьне: павінная здарыцца трэцяя сусьветная вайна, павінная здарыцца хутка й немінуча! А чым яна скончыцца? Тым, што ўвесь сьвет згарыць дашчэнту, і будуць адны толькі галавешкі. А што гэта значыць? Што не застанецца ніякай ежы. А што застанецца? Застанецца толькі выпаленая зямля. І толькі той, дзеткі, здолее выжыць пасьля жудаснай вайны, хто зможа гэтай зямлёю харчавацца. І пачаў ён пакрысе прывучаць сябе да зямлі: спачатку ў суп падмешваў, потым у дранікі, потым у кампот, а праз паўгода рашуча перайшоў на строгую земляную дыету. Зямля пераварвалася цяжка, і ён прыдумаў адмысловую мэтоду: есьці памалу, але вельмі часта, і пастаянна пераварочвацца са сьпіны на жывот і з боку на бок, каб сьценкам страўніка працу палягчаць. Зь цягам часу зусім прызвычаіўся, кінуў горад і пайшоў у лес. Выпальваў палянкі, каб да ваенных рэаліяў наблізіцца, і жыў на іх, а ваду піў з возера.