Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Аднойчы ўвосень майму брату Валіку прыйшло запрашэньне на зьлёт юных мастакоў. Ён страшна ўзрадаваўся, склаў у вялікую тэчку лепшыя свае малюнкі, падперазаўся і выскачыў на ганак, але мама злавіла яго за руку. «Куды ж ты адзін?» Мама ўхваляла ягоныя заняткі жывапісам і настойліва ва ўсім дапамагала. «Я цябе адвязу. Хто яшчэ з намі?» Ніхто не хацеў, і, каб мы не выглядалі нягоднікамі, я сказаў, што таксама паеду, і мама ў падзяку пацалавала мяне.

А Валік нават не заўважыў, ён хваляваўся і ўвесь час пытаўся маму, ці не прамінула яна паваротку. Бліжэй да праспэкту пачаўся глухі затор, на самім праспэкце рух быў перакрыты, і мы пакінулі машыну прама на праезнай частцы. Было незвычайна людна, і мы ўзяліся за рукі, каб не згубіцца ў натоўпе. Плыні дызайнэраў, фатографаў, архітэктараў, іхных матак і бабуль павольна пасоўваліся наперад ва ўзбуджаным гомане. Вакол ДК Прафсаюзаў стаяла ачапленьне. «Толькі мастакі! Прашу вас! Толькі мастакі!» Змучаны жандар зірнуў на запрашэньне і прапусьціў Валіка. «Прабачце, але вам туды няма куды, самі бачыце». Мы бачылі: сквэр і лесьвіца ля параднага кішэла бэрэтамі, эцюднікамі, з бальконаў і з даху махалі рукамі, там было вельмі шчыльна, як у трамваі. Валік адразу згубіўся. «Ну што?» – сказала мама. Мы пачалі прасоўвацца назад, усё роўна мы б ужо не знайшліся з Валікам. Нам насустрач плылі новыя й новыя натоўпы, і мы ледзь выбраліся; у мяне адарваўся гузік з кофты. У парку было крыху вальней, і мы ўсталі ў чаргу ў кафэтэрый. Там анічога не прадавалі, акрамя ролтана і нэскафэ, але ўсе навокал былі такія сьвяточныя, прыгожа апранутыя і так заразьліва сьмяяліся і елі, што іншага і не хацелася. Дзяўчына побач з намі разьбіла аб'ектыў, але задорыста распавядала сяброўкам, што не шкадуе, што наступнага тыдню будзе зьлёт юных літаратараў – а там наогул чума! З кожным годам у геамэтрычнай! Там такое! Мама падняла брыво: хочаш? Толькі трэба крыху раней выехаць.

Валік вярнуўся ўвечары, цалкам шчасьлівы, хоць яму не хапіла ні вымпелаў, ні значкоў. Ён праглынуў некалькі кавалкаў пірага і рынуўся да мальбэрта. Пазьней ён успамінаў, што гэты зьлёт аканчальна ўмацаваў яго ў намеры ісьці шляхам мастака.

Сярод шматлікіх дзівацтваў наш тата меў адну асабліва незразумелую звычку: закрывацца на кручок у прыбіральні і ў ванным пакоі. Гэтая ягоная манера засмучала і крыўдзіла нас з брацікамі, і мы падоўгу прастойвалі ля зачыненых дзьвярэй, з дакорам тузаючы ручку.

– Чаму, татухна?.. Няўжо ты нам не давяраеш?.. – пыталіся мы са сьлязьмі, калі дзьверы нарэшце адчыняліся, і зьяўляўся тата, ахінуты адэкалёнавым воблакам.

Будучы ў кепскім настроі, тата расчышчаў сабе шлях штурханцамі, у дабратворным жа ўсаджваў нас на калені, раздаваў зэфір, мармэляд, манэткі і распавядаў гісторыю.

– Жыла-была на сьвеце дзяўчына, кучаравая ды добразычлівая. І сустрэла яна аднаго разу хлопца, спэцыялістага па кандыцыянэрам, і пакахала яго. Усім ён быў добры, і пяшчотны, і працавіты, і палкі, ды толькі недаверлівы зьлёгку. Ніяк, напрыклад, не хацеў называць ёй дзявоцкае прозьвішча сваёй маці – дробязь, але непрыемна. Ці, яшчэ прыкра, не дазваляў класьці цукар сабе ў гарбату. Толькі сам! Няўжо ты мне не давяраеш? – абражалася яна, а ён толькі паціскаў плячыма і хмурыўся. І вырашыла дзяўчына на блін распляскацца, але даказаць яму, што вартая даверу. Выйшла за яго замуж, нарадзіла двух сыноў, варыла кожны дзень капусту, драла бульбу, а на іншых мужыкоў нават не глядзела. Часам з надзеяй задавала навадныя пытаньні пра маці, але ён нязьменна адмоўчваўся, рабіў выгляд, што не заўважыў. Чакала яго, калі ён трапіў у турму, чакала яго, калі ён пайшоў на фронт. Даглядала яго, калі ён вярнуўся кантужаны. Працавала, каб грошай хапала. Мыла, варыла, цыравала, сама ваду насіла, сама дровы калола. Так і жыцьцё праляцела, пяцьдзесят гадоў разам. І вось сядзяць яны аднойчы на ганку пад ракітаю, ля самавара, старэнькія зусім, дый на жвавых праўнучкаў любуюцца. Сонейка сьвеціць, птушачкі сьпяваюць, і ў абодвух сьлёзы замілаваньня. І пытаецца яна яго, руку рукою накрыўшы, як, дзей, прозьвішча матухны тваёй? Ці не пара ўжо даверыцца нарэшце, адкрыцца? Ці ня вартая я? Але ён толькі вочы адводзіць, нягоднік! Ня вытрымала тады бабулька, успыхнула як порах, выхапіла мантажны нож і кінулася на дзеда. А ён ускочыў, выкруціўся, гад, дый пабег па вуліцы. Бяжыць і крычыць: так я і ведаў, нельга табе давяраць!