Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Два разы тлумачыць нам было ня трэба! Мы сьпехам нацягнулі піжамы, схаваліся пад коўдрамі і пледамі і з тае пары ніколі ня спалі ў холадзе.

Калі мы з брацікамі былі маленькія, тата рабіў усё, каб выгадаваць нас адукаванымі і культурнымі. Ён чытаў нам кніжкі, расказваў казкі, вадзіў у кіно, у цырк, і купіў велізарную лакаваную радыёлу. І мы ахвотна адукаваліся! А радыёла адразу стала нашай улюбёнкай – за глянцавыя клявішы. Але таце гэтага ўсяго здавалася недастаткова. Хмурны і заклапочаны, ён наракаў, што вялікая белая пляма ў культурным жыцьці ствараецца праз адсутнасьць у горадзе філярмоніі. І з прыкрасьцю адсоўваў кубак з гарбатай. Але наш тата ня быў пустым летуценьнікам або вечна незадаволеным нэндзам, ён быў чалавекам дзеяньня.

Неўзабаве ён дамовіўся з дырэктарам школы наконт арэнды актавае залі па выходных. І мы пачалі ладзіць філярманічныя канцэрты! Мы прывозілі на калясцы радыёлу, вялікія дынамікі, печыва і пернікі. Расстаўлялі крэслы і рассаджваліся. Тата выступаў у ролі дырыжора: строгі чорны швэдар, ускудлачаныя валасы і настаўніцкая ўказка. Ён стаяў на эстрадзе, гледзячы ўніз. Калі ўзьнікала музыка, ён падымаў твар, засяроджваў бровы і зачынаў чарціць ў паветры указкай, то плыўна, то рэзка і адрывіста, імкнучыся патрапляць у такт. Час ад часу ён пазіраў на нас, і гэта значыла, што ён піша словы, і трэба адгадваць. «Брукнэр – вялікі кампазытар», – чыталі мы. Але Брукнэр і Малер былі нам нудныя. Больш за ўсё мы любілі Шастаковіча. Мы чакалі, пакуль тата паставіць Пятую сымфонію, і тады кідалі крэслы, пачыналі скакаць і бегаць па зале. Гэта не забаранялася, наадварот – тата ўхваляў харэаграфію. Нам падабалася залазіць на эстраду і кідацца адтуль у рукі братоў, на манер панкаў. Тата ўсьміхаўся і таксама трошачку прыскокваў. Паркет парыпваў. Калі кружэлка заканчвалася, мы, цяжка сапучы, ішлі ў буфэт, елі булачкі з павідлам і слухалі татавы развагі пра карыснасьць музыкі. Мама, пасьпешліва тупаючы, уносіла чыгун з баршчом, поўны, цяжкі, гарачы. Тата ускокваў, падхопліваў – не апячыся, матухна! Што ж ты раней не прыйшла? Першае аддзяленьне такое слаўнае было! Ну, хоць на другое пасьпела. Давайце, дзеткі, бярыце лыжкі! Ешце хутчэй і пойдзем. Другое аддзяленьне пачынаецца! І мы глыталі, сьпяшаліся, баяліся спазьніцца.

Вось так пакрысе мы і заахвоціліся музыкай.

У паўночнай электрычцы да мяне прычапіўся старэнькі кантралёр у шапцы-пеўнічку. Ён ня гнаў мяне вон, але шматслоўна і ўтомна дакараў, ставячы ў прыклад сябе ў юнацтве: яму, маўляў, даводзілася цэлы тыдзень мясіць цэмэнт, каб назапасіць на квіток, і ані разу ён не занядбаў. Мы сядзелі на апошняй лаве ў тарцы вагона, і ён прыціскаў мяне да акна, намагаючыся дацягнуцца вуснамі да майго вуха – каб я не прапусьціў ані слова. Нягледзячы на ​​ягоную літасьць, я не адчуваў падзякі і моўчкі злаваўся. Скончыўшы фразу, ён паціраў пальцам свой ​​нераўнамерна разрослы сітаваты нос, праз што той небясьпечна выгінаўся ў падножжы. «А ўсё таму, што да працы прывучаныя былі змалку. Я зь пяці гадоў сякеру ў руках трымаў і дровы калоў». Я не стрымаўся і запярэчыў наўгад: «Гэта ня вы былі. Будызм вучыць. Няма ні цела заўсёднага, ні душы. Гэта ня вы былі зь сякерай». Кантралёр чмыхнуў: «Лухта. Я вось напрыклад песьню люблю, якую мы дзецьмі на Каляды сьпявалі. Калі б я цяпер быў ня я, хіба б я любіў? А аднойчы сякера адскочыла і мне па назе жах, і шнар застаўся! Калі б я цяпер быў ня я, хіба б ён застаўся? Паказаць?» Ён нагнуўся падгарнуць калашыну, але я пакруціў галавой. Што запярэчыць, я не знайшоўся. Я з сумам глядзеў на маркотныя засьнежаныя палі за акном і ўсё мацней падазраваў кантралёра ў саўдзеле. Нельга даць яму высачыць! Навошта я вызнаўся, да якой станцыі еду! «Мне зараз сыходзіць». «Як? Табе яшчэ два прыпынкі!» «Не, мне ўжо, я памыліўся». Дзьверы рассунуліся, і я выскачыў на пэрон, у лужыну, пад мокры сьнег. Кантралёр глядзеў на мяне з акенца і махаў рукой. Трое нізкіх змрочных мужыкоў глядзелі на мяне з-пад навеса. Каб зрабіць гожы выгляд, я купіў піва і чабурэк у вусатай гандляркі з алюмініевым вазком. Мужыкі ўхвальна закурылі, электрычка рушыла, а кантралёр, аддаляючыся, усё махаў і махаў. Я роўным крокам прайшоў міма мужыкоў, спусьціўся па прыступках, шпурнуў піва з чабурэкам у хмызьняк і накіраваўся па сьцяжыне ўздоўж рэек.