Франц Кафка - Прысуд

Сястра пачала граць; бацька і маці, кожны са свайго месца, уважліва сачылі за рухамі яе рук. Рыгор, прываблены тым граннем, наважыўся крыху пасунуцца наперад, і галава ягоная была ўжо ў гасцёўні. Ён, зрэшты, амаль не здзіўляўся, што апошнім часам гэтак мала зважаў на іншых; раней ён гэтым зважаннем ганарыўся. Прытым жа якраз цяпер ён меў болей падстаў хавацца ад іх, бо ад пылу, што густа ляжаў у ягоным пакоі і ўздымаўся пры найменшым руху, ён сам увесь быў у пыле; ніткі, валасы, рэшткі ежы — усё гэта ён цяпер насіў на сваёй спіне і на баках; яго абыякавасць да ўсяго была занадта вялікая, каб узяць ды легчы на падлогу і — гэтак, як ён раней рабіў некалькі разоў на працягу аднаго дня,— пачысціцца аб дыван. Ды, нягледзячы на свой цяперашні стан, ён не саромеўся высунуцца крыху наперад па бездакорнай падлозе гасцеўні.

Зрэшты, ніхто на яго не звяртаў увагі. Сям'я была цалкам захопленая граннем на скрыпцы; а кватаранты, якія напачатку стаялі, рукі ў кішэнях штаноў, занадта блізка за сестрыным пюпітрам, як быццам бы ўсім трэба было зазіраць у ноты, што, напэўна, замінала сястры, неўзабаве, размаўляючы напаўголаса і нахіліўшы галовы, адступілі да акна, дзе і заставаліся пад заклапочаным бацькавым позіркам. Цяпер гэта рабіла аж надта выразнае ўражанне, нібыта яны расчараваліся, мяркуючы пачуць прыгожую або забаўляльную ігру, нібыта яны ўжо мелі досыць усяго гэтага паказу і толькі праз сваю ветлівасць дазвалялі яшчэ турбаваць свой спакой. Асабліва той спосаб, якім яны ўсе цяпер выдзьмухвалі носам і ротам дым угору, сведчыў пра іх вялікую знерваванасць. А сястра ж іграла так прыгожа! Яна схіліла твар убок, а вочы тужліва і дапытліва сачылі за нотнымі радкамі. Рыгор прапоўз яшчэ крыху наперад і трымаў галаву каля самай падлогі, каб па магчымасці сустрэцца з яе позіркам. Ці ён быў жывелай, раз яго так вабіла музыка? Ён адчуваў сябе так, як быццам перад ім адкрыўся шлях да жаданай і невядомай крыніцы сілкавання. Ён наважыўся прабрацца аж да сястры, пацягнуць яе за сукенку і даць ёй гэткім чынам зразумець, што яна магла б прыйсці ў ягоны пакой, бо ніхто тут не цаніў яе ігру гэтак, як хацеў ацаніць ён. Рыгор не выпусціў бы яе са свайго пакоя — прынамсі, пакуль ён жывы; яго жахлівая постаць першы раз магла б яму быць карыснай; ён бы адначасова пільнаваў каля ўсіх дзвярэй свайго пакоя і шыпеў бы на кожнага, хто паспрабаваў бы на яго напасці; але сястра павінна была заставацца каля яго не пад прымусам, а добраахвотна; яна б сядзела побач з ім на канапе, схіліўшыся адным вухам, і ён бы даверыў ёй тады сваё колішняе патаемнае жаданне — паслаць яе на вучобу ў кансерваторыю; і калі б тым часам не здарылася няшчасце, у мінулыя Каляды — а Каляды ўжо, напэўна, прайшлі? — ён бы абвясціў пра гэта ўсім, зусім не зважаючы на якія-небудзь пярэчанні. Пасля гэтага абвяшчэння сястра выбухнула б узрушана слязьмі, а Рыгор падняўся б ёй аж па плечы і пацалаваў бы яе ў шыю, якая была з тае пары, як яна пачала хадзіць у краму, адкрытая, без стужкі і без каўнерыка.

«Спадар Замза!» — загукаў той сярэдні пан да бацькі і, не мовячы болей ні слова, паказаў пальцам на Рыгора, які павольна рухаўся наперад. Скрыпка сціхла, сярэдні кватарант найперш усміхнуўся, матляючы галавою, сваім сябрам і пасля зноў стаў глядзець на Рыгора. Бацьку падалося, што, замест таго каб прагнаць Рыгора, трэба ў першую чаргу супакоіць кватарантаў, хоць тыя зусім не былі знерваваныя, а Рыгор, здаецца, даваў ім забаву большую, чым ігра на скрыпцы. Бацька паспешліва падбег да іх і, шырока расставіўшы рукі, спрабаваў прымусіць іх пайсці ў свой пакой. Яны сапраўды трохі ўзлаваліся: не было вядома, ці з прычыны бацькавых паводзін, ці таму, што яны раптам даведаліся, што маюць за суседа штосьці такое, як Рыгор. Яны патрабавалі ад бацькі тлумачэнняў, самі ўзнімалі рукі, неспакойна скублі свае бароды і, з неахвотаю, павольна адступалі да свайго пакоя. За гэты час сястра пераадолела здранцвенне, якое ахапіла яе пасля перапыненай ігры: яна пэўны час трымала ў бяссільна апушчаных руках скрыпку ды смычок і, быццам бы яшчэ граючы, усё яшчэ глядзела ў ноты; але потым раптоўна сарвалася з месца, паклала інструмент на калені маці, якая яшчэ сядзела ў сваім фатэлі, цяжка дыхаючы ў прыпадку ўдушша, і пабегла ў суседні пакой, да якога пад націскам бацькі ўсё хутчэй набліжаліся кватаранты. Было відаць, як пад спраўнымі рукамі сястры ўзляталі ўгору, а потым акуратна ўкладаліся на ложках коўдры і падушкі. Перш чым тыя паны ўвайшлі ў пакой, яна ўжо заслала пасцель і выслізнула адтуль. Бацька, здавалася, зноў гэтак зацяўся ў сваёй упартасці, што забыўся на ўсялякую павагу, якую ён быў павінен аказваць сваім кватарантам. Ён адно падганяў і падганяў іх, аж пакуль, ужо ў дзвярах, сярэдні пан не грымнуў, тупнуўшы нагою, і гэткім спосабам не затрымаў бацьку. «Гэтым абвяшчаю,— прамовіў ён, узняўшы рукі ўгору і шукаючы вачыма таксама маці і сястру,— што, зважаючы на брыдкія адносіны, што пануюць у гэтай кватэры і сям’і,— пры гэтым ён рашуча і рэзка плюнуў на падлогу,— я з гэтай хвілі адмаўляюся ад свайго пакоя. Натуральна, я не збіраюся плаціць ані граша таксама за тыя дні, што тут жыў, а, наадварот, яшчэ падумаю, ці не варта было б мне выставіць супраць спадарства пэўныя — прашу мне паверыць,— зусім абгрунтаваныя прэтэнзіі». Ён змоўк, гледзячы проста перад сабою і нібыта нечага чакаючы. I напраўду, абодва яго сябры тут жа далучыліся да ягоных слоў. «Мы таксама зараз жа адмаўляемся ад кватэры». Пасля гэтага сярэдні пан схапіўся за клямку і з ляскатам зачыніў дзверы.