Франц Кафка - Прысуд

Рыгор ужо амаль нічога не еў. Адно калі яму даводзілася выпадкова праходзіць каля прыгатаванай стравы, ён дзеля забавы браў кавалак у рот, трымаў яго там па некалькі гадзін запар, а потым найчасцей зноў выплеўваў. Спачатку ён думаў, што яму не дае есці засмучэнне, выкліканае знешнім выглядам пакоя; але акурат з пераменамі, што адбыліся ў пакоі, ён пагадзіўся вельмі хутка. У астатніх жа з'явілася звычка састаўляць у гэты пакой рэчы, якім не было іншага месца; а гэткіх рэчаў было цяпер шмат, бо пакой здавалі тром кватарантам. Гэтыя сур'ёзныя паны — усе трое барадатыя, як гэта аднаго разу прыкмеціў Рыгор, зазіраючы праз дзвярную шчыліну,— надта скрупулёзна зважалі на парадак: і не толькі ў іхнім пакоі, але, раз яны ўжо тут пасяліліся, і ва ўсёй гаспадарцы, а найперш на кухні. Яны не маглі цярпець неўжываных рэчаў, а тым болей — брудных. Да таго ж яны прывезлі з сабою ў большасці сваё начынне ды мэблю. З гэтае прычыны зрабіліся лішнімі шмат якія рэчы: іх, вядома, немагчыма было прадаць, але і шкада выкінуць. Усе яны павандравалі ў Рыгораў пакой. Гэтаксама і скрыня пад попел, і сметніца з кухні. Тое, што ў гэтай хвілі рабілася непатрэбным, прыслуга, заўсёды вельмі паспешліва, папросту ўкідала ў ягоны пакой; добра, што Рыгор найчасцей бачыў толькі адпаведную рэч ды руку, якая яе трымала. Прыслуга, відаць, мела намер — пры выпадку ды калі будзе час — ізноў вынесці тыя рэчы або выкінуць іх за адным разам, але ў сапраўднасці яны заставаліся ляжаць там, куды іх адразу кінулі, хіба што Рыгор, грукаючы, пралазіў паміж імі і перасоўваў іх на іншае месца; спачатку ён займаўся гэтым змушаны неабходнасцю, бо не было іншага месца, каб поўзаць; але потым ён рабіў гэта з усё большым задавальненнем, хоць пасля такіх вандровак, да смерці змораны і сумны, ён гадзінамі ляжаў без руху.

Паколькі кватаранты часам вячэралі таксама дома, у агульнай гасцёўні, дзверы туды ўвечары былі сяды-тады зачыненыя, але Рыгор зусім лёгка трываў гэта, бо ўжо шмат вечароў, калі яны стаялі адчыненыя, ён не скарыстоўваў моманту, а толькі ляжаў у самым цёмным куце свайго пакоя; сям’я ж таго нават не заўважала. Але аднойчы прыслуга пакінула дзверы ў гасцёўню крыху прачыненымі; яны засталіся прачыненымі і тады, калі ўвечары прыйшлі кватаранты і было запалена святло. Кватаранты селі за стол на тыя месцы, дзе раней сядалі бацька, маці і Рыгор, расклалі сурвэткі і ўзялі ў рукі нажы і відэльцы. Тут жа ў дзвярах з’явілася маці з паўміскам мяса, а адразу за ёй — сястра з паўміскам, на якім высокім узгоркам ляжала бульба. Ад ежы ішла густая пара. Кватаранты нахіліліся над талеркамі, як быццам бы хацелі перад ядою іх спраўдзіць; і напраўду той, хто сядзеў пасярэдзіне і, здавалася, быў аўтарытэтам для двух астатніх, адрэзаў яшчэ на паўміску кавалак мяса — відавочна, дзеля таго, каб высветліць, ці яно ўжо добра ўварылася альбо яго трэба адправіць назад на кухню. Ён быў задаволены, а маці ды сястра, якія з напружаннем глядзелі на яго, цяпер з палёгкай уздыхнулі і пачалі ўсміхацца.

Сама сям'я вячэрала ў кухні. Тым не менш бацька, перш чым пайсці на кухню, зайшоў у пакой і, адзін-адзіны раз пакланіўшыся, з шапкаю ў руцэ, абышоў вакол стала. Кватаранты падняліся з месцаў і прамармыталі нешта ў свае бароды. Пасля, застаўшыся сам-насам, яны елі, захоўваючы амаль поўнае маўчанне. Дзіўным падалося Рыгору тое, што з самых разнастайных гукаў, што ўзнікалі пры ядзе, ён пастаянна вылоўліваў слыхам скрыгат іхніх зубоў — нібыта ён павінен быў атрымаць доказ, што дзеля таго, каб есці, яму трэба мець зубы і што нават з самымі прыгожымі бяззубымі сківіцамі нічога не зробіш. «У мяне ж ёсць апетыт,— падумаў заклапочана Рыгор,— але не на гэтыя рэчы. Вось гэтыя кватаранты ядуць сабе, а я гіну!»

Якраз у той вечар з кухні пачулася скрыпка: Рыгор не мог узгадаць, калі ён чуў яе за ўвесь гэты час. Кватаранты ўжо скончылі сваю вячэру; той, што сядзеў пасярэдзіне, выцягнуў газету, даў двум астатнім па адным аркушы, і цяпер яны, адкінуўшыся назад, чыталі і палілі цыгарэты. Калі пачала граць скрыпка, яны звярнулі на гэта ўвагу, падняліся з месцаў і на дыбачках падышлі да дзвярэй пярэдняга пакоя, дзе, збіўшыся разам, спыніліся. Відаць, іх пачулі на кухні, бо адтуль данёсся бацькаў голас: «Можа, гэтую ігру спадарам непрыемна слухаць? Яе мажліва адразу спыніць».— «Наадварот,— адказаў пан, што перад гэтым сядзеў пасярэдзіне,— ці не магла б паненка зайсці да нас і зайграць тут, у пакоі, дзе нашмат жа зручней і прыемней?» — «О, калі ласка!» — усклікнуў бацька, нібыта гэта ён і быў скрыпачом. Тыя паны вярнуліся ў пакой і чакалі. Неўзабаве прыйшоў бацька з пюпітрам пад ноты, маці з нотамі і сястра са скрыпкаю. Сястра спакойна рыхтавала ўсё да ігры; бацькі, якія самі ніколі раней не наймалі кватэры і таму перабольшвалі ў сваёй ветлівасці да кватарантаў, нават не наважыліся сесці ў свае фатэлі; бацька абапёрся аб дзверы, прасунуўшы правую руку паміж гузікамі зашпіленай ліўрэі; маці ж села ў фатэль, прапанаваны ёй адным з паноў, збоку, у куце — там, дзе кватарант выпадкова яго паставіў.