Франц Кафка - Прысуд

«Але ж, спадар дырэктар,— загукаў Рыгор, перастаючы валодаць сабою і забыўшы ўмомант пра ўсё іншае,— я зараз жа, імгненна адчыню. Тут у мяне крыху закружылася галава — і я не здолеў устаць. Цяпер я яшчэ ў ложку. Але ўжо зноў адчуваю сябе зусім бадзёра. Якраз вось падымаюся з ложка. Толькі хвіліначку пацярпіце! Гэта яшчэ не атрымліваецца так хутка, як я думаў. Але мне ўжо зусім добра. Як гэта можа зваліцца на чалавека! Яшчэ ўчора ўвечары я адчуваў сябе зусім нармальна; бацькі ж гэта ведаюць... ці то ўжо ўчора ўвечары ў мяне было маленькае прадчуванне гэтага. Можна было бачыць па мне. Чаму толькі я не паведаміў у фірму! Але ж заўсёды ўзнікае думка, што хваробу ўдасца ператрываць, не застаючыся дома. Спадар выканаўчы дырэктар! Пашкадуйце маіх бацькоў! Усе гэтыя папрокі, што вы мне цяпер выказваеце, не маюць ніякіх падстаў; мне ж пра гэта не казалі ні слова. Вы, мажліва, не чыталі апошніх заказаў, якія я вам дасылаў. Зрэшты, я яшчэ змагу паехаць цягніком, што ідзе а восьмай; тыя колькі гадзін адпачынку надалі мне новых сіл. Толькі не затрымлівайцеся тут, спадар выканаўчы дырэктар; я зараз сам буду ў фірме; прашу, будзьце так ласкавы, сказаць пра ўсё і растлумачыць спадару шэфу!»

I ў той час, калі Рыгор спешна выціскаў усё гэта з сябе і наўрад ці ведаў, што казаў, ён з лёгкасцю, магчыма, у выніку практыкаванняў, што рабіліся яшчэ ў ложку, наблізіўся да куфэрка і цяпер спрабаваў ускараскацца на яго.

Ён сапраўды хацеў адчыніць дзверы, сапраўды хацеў паказацца на вочы і паразмаўляць з выканаўчым дырэктарам; ён прагнуў даведацца, што скажуць, убачыўшы яго ў такім выглядзе, іншыя, якія гэтак хочуць яго бачыць. Калі яны спалохаюцца, то Рыгор болей не будзе несці ніякай адказнасці і можа супакоіцца. Калі б, аднак, яны ўспрынялі ўсё спакойна, тады ў яго таксама не было б падстаў хвалявацца і ён, калі б паспяшаўся, быў бы а восьмай на вакзале. Спачатку ён некалькі разоў саслізгваў з гладкага куфэрка, але нарэшце сабраў сілы на апошні скачок і стаў вертыкальна; Рыгор нават не зважаў на боль у падбрушшы, хоць і вельмі пякучы. Цяпер ён дазволіў сабе ўпасці на спінку крэсла, што стаяла паблізу, і моцна трымаўся за яго білцы. Праз гэта ён зноў авалодаў сабою і заціх, бо цяпер мог слухаць, што кажа выканаўчы дырэктар.

«Ці зразумелі вы хоць адно слова? — пытаўся выканаўчы дырэктар у бацькоў.— Ці не робіць ён з нас дурняў?» — «Барані Божа! — ускрыкнула маці, ужо ўся ў слязах.— Ён, напэўна, сур'ёзна захварэў, а мы яго мучым. Грэта! Грэта!» — загукала яна пасля гэтага. «Мама?» — пачуўся голас сястры з другога боку. Яны дамаўляліся праз Рыгораў пакой. «Зараз жа ідзі па доктара. Рыгор захварэў. Хутчэй па доктара! Ці чула ты толькі што Рыгораў голас?» — «Гэта быў голас жывёлы»,— сказаў выканаўчы дырэктар, надзіва ціха, у параўнанні з матчыным лямантам. «Ганна! Ганна! — крычаў бацька праз пярэдні пакой у кухню і пляскаў у далоні,— зараз жа выклікай слесара!» I ўжо абедзве дзяўчыны, шоргаючы спадніцамі, беглі цераз пярэдні пакой — як гэта сястра паспела так хутка апрануцца? — і гучна адчынялі розныя дзверы. Ляпання дзвярэй зусім не было чутно, дзяўчаты, відаць, пакідалі іх адчыненымі — як гэта звычайна бывае ў кватэрах, дзе здарылася вялікае няшчасце.

Але Рыгор зрабіўся куды спакайнейшы. Ягоных слоў, што праўда, не разумелі, хоць яму яны здаваліся досыць выразнымі, больш выразнымі, чым раней,— мажліва, таму, што да іх ужо прызвычаілася вуха. Ды, ва ўсякім разе, іншыя паверылі ў тое, што з ім нешта не зусім у парадку, і былі гатовыя яму дапамагаць. Цвёрдасць і ўпэўненасць, з якою былі зробленыя першыя распараджэнні, добра падзейнічалі на яго. Ён зноўку адчуў сябе ўцягнутым у людское кола і спадзяваўся ад абодвух, ад лекара і ад слесара, дакладна не адрозніваючы іх адзін ад аднаго, выдатных і ашаламляльных вынікаў. Каб мець да вырашальных перамоў, што набліжаліся, як найвыразнейшы голас, ён трошкі адкашляўся — зрэшты, намагаючыся рабіць гэта як мага цішэй; бо нявыключана, што і гэты гук быў ужо не падобны да чалавечага кашлю, а вызначаць гэта ён ужо сабе не давяраў. Тым часам у суседнім пакоі зрабілася зусім ціха. Можа, бацькі сядзелі з выканаўчым дырэктарам каля стала і шапталіся, а можа, усе прыпалі да дзвярэй і слухалі.

Рыгор павольна пасунуўся разам з крэслам у бок дзвярэй, адпусціў крэсла, кінуўся на дзверы, выпрастаўшыся, затрымаўся каля іх — унізе, на яго ножках, было крыху клейкага рэчыва — і нейкую хвілю адпачываў пасля зробленых высілкаў. А потым паспрабаваў ротам паварочваць ключ у замку. На жаль, высветлілася, што ў яго няма сапраўдных зубоў — як жа было ўхапіць той ключ? — але затое ён меў вельмі моцныя сківіцы; з іх дапамогаю ён сапраўды зрушыў ключ з месца, не зважаючы на тое, што прычыняе сабе шкоду, бо нейкая карычняватая вадкасць пацякла ў яго з рота і пачала капаць на надлогу. «Ага, паслухайце,— сказаў у суседнім пакоі выканаўчы дырэктар,— ён круціць ключ». Гэта моцна падбадзёрыла Рыгора, але ўсе, бацька і маці таксама, павінны былі б крычаць яму: «Хутчэй, Рыгор,— павінны былі б яны крычаць,— гэтак і далей, за замок, з усяе сілы!» I, уявіўшы сабе, што ўсе напружана сочаць за яго высілкамі, ён, сабраўшы ўсе свае сілы і нічога ўжо не цямячы, угрызся ў ключ. Па меры павароту ключа ён круціўся вакол замка, толькі ротам трымаючыся ў вертыкальным становішчы; і, як было патрэбна, то павісаў на ключы або ціснуў яго ўніз усім цяжарам свайго цела. Выразнейшы гук званка, што нарэшце адскочыў, літаральна абудзіў Рыгора. Перавёўшы дых, ён сказаў сабе: «Вось так, я абышоўся без слесара»,— і паклаў галаву на клямку, каб зусім адчыніць дзверы.