Франц Кафка - Прысуд

Спачатку ён хацеў выбрацца з ложка ніжняй часткаю цела, ды гэтая ніжняя частка, якой ён, зрэшты, яшчэ не бачыў і пра якую не мог скласці сабе сапраўднага ўяўлення, была занадта цяжкая, каб ёю магчыма было рухаць; гэта ішло так марудна; і калі ён нарэшце, амаль дайшоўшы да шаленства, з усёй сілай неабачліва кінуўся ўперад, накірунак быў выбраны не той; і ён моцна выцяўся аб ніжні край нагі ложка; а пякучы боль, які ён адчуў, навучыў яго, што менавіта ўнізе ягонае цела было цяпер найбольш адчувальным.

Таму ён паспрабаваў выбрацца спачатку верхняю часткаю тулава і асцярожна павярнуў голаў да краю ложка. Гэта яму таксама ўдалося лёгка зрабіць, і, нягледзячы на шырыню ды цяжар, усё ягонае цела нарэшце павольна пайшло ўслед за рухам галавы. Калі ж ён, аднак, ужо трымаў голаў над свабоднай прасторай па-за ложкам, яму зрабілася боязна пасоўвацца далей гэткім самым чынам, бо калі б ён нарэшце так зваліўся долу, павінен быў бы здарыцца цуд, каб галава засталася непашкоджанаю. А менавіта цяпер яму ніяк нельга было траціць прытомнасць; лепей ужо было заставацца ў пасцелі.

Але калі ён, пераводзячы дых пасля чарговага высілку, зноў заняў ранейшае месца і ўбачыў, што ягоныя ножкі яшчэ болей — наколькі гэта мажліва — б'юцца адна аб адну, то ён, не могучы навесці парадак у гэтым бязладдзі, сказаў сабе зноў, што болей у пасцелі заставацца нельга, што самае разумнае зараз ахвяравацца ўсім і пры першай-лепшай магчымасці вызваліцца з ложка. Адначасна ён, аднак, не забываў раз-пораз напамінаць сабе, што спакойная і найспакайнейшая разважлівасць куды лепшая за роспачныя памкненні ды рашэнні. У такія хвілі ён як найпільней углядаўся ў акно, ды, на жаль, ранішняя імгла, што рабіла нябачным нават процілеглы бок вузкай вуліцы, надавала мала ўцехі ды пэўнасці. «Ужо сем,— сказаў сабе Рыгор, калі пачуліся новыя ўдары будзільніка,— ужо сем, а ўсё яшчэ гэткая імгла». І праз хвілю ён ляжаў спакойна, стрымліваючы дыханне і быццам бы чакаючы ад поўнай цішыні вяртання сапраўдных і ясных стасункаў паміж рэчамі.

Але пазней ён сказаў сабе: «Перш чым праб'е чвэрць на восьмую, я нарэшце абавязкова павінен пакінуць ложак. Зрэшты, да таго часу нехта з фірмы, напэўна, прыйдзе да мяне, бо фірма пачынае працаваць з сямі». І ён скіраваў свае намаганні на тое, каб раўнамерна і на ўсю даўжыню выкуліць сваё цела з ложка. Калі б ён гэткім чынам зваліўся на падлогу, галава, якую ён, падаючы, абавязкова трымаў бы як найвышэй, напэўна, засталася б непашкоджаная. Спіна, здавалася, зрабілася цвёрдаю: калі ўпасці на дыван, дык ёй, відаць, нічога не будзе. Найбольш турбавала яго думка пра тое, што, напэўна, здарыцца вялікі грукат, які выкліча калі не жах, дык, прынамсі, непакой за ўсімі дзвярамі. Але трэба было адважыцца на гэта.

Калі Рыгор ужо напалову ссунуўся з ложка,— новы спосаб быў больш гульнёю, чым высілкам: ён мусіў, каб рухацца, толькі злёгку пакалыхвацца на спіне,— яму раптам прыйшло ў галаву, што рабіць гэта было б нашмат прасцей, калі б нехта яму дапамог. Двух дужых людзей (ён падумаў пра бацьку і пакаёўку) цалкам хапіла б; ім трэба было б адно што падсунуць рукі пад яго скляпеністую спіну ды выцягнуць яго з таго ложка, нахіліцца пад ягоным цяжарам, а потым адно асцярожна прытрымліваць, каб ён перакуліўся на падлогу, дзе, пэўна, нарэшце знайшлі б ужытак ягоныя ножкі. Гэтак вось, не зважаючы на тое, што дзверы былі зачыненыя, ці ён павінен быў клікаць на дапамогу? Хоць і надта цяжкое было яго становішча, але ён не мог не ўсміхнуцца ў адказ на тую думку.

Да гэтай хвілі ён пасунуўся гэтак далёка, што пры мацнейшым раскалыхванні свайго цела ўжо ледзьве мог трымаць раўнавагу і неўзабаве павінен быў прыняць канчатковае рашэнне, бо да чвэрці на восьмую заставалася пяць хвілін, калі ў дзвярах кватэры пачуўся званок. «Гэта нехта з фірмы»,— сказаў ён сабе і амаль што здранцвеў, хоць ягоныя ножкі мітусіліся яшчэ хутчэй. Нейкую хвілю было зусім ціха. «Яны не адчыняюць»,— падумаў Рыгор, апанаваны нейкімі аблуднымі спадзяваннямі. Але потым, натуральна, пакаёўка, як заўсёды, цвёрдымі крокамі падышла да дзвярэй і адчыніла іх. Рыгору было досыць пачуць толькі першае слова вітання таго, хто прыйшоў,— і ён ужо ведаў, хто гэта быў: сам выканаўчы дырэктар фірмы. I чаму толькі Рыгору наканавана было працаваць ва ўстанове, дзе самае малое спазненне адразу ж выклікала найвялікшыя падазрэнні? Няўжо ж усе супрацоўнікі, разам узятыя, былі лайдакамі; хіба сярод іх не было ніводнага чалавека адданага ды вартага даверу, які, не выкарыстаўшы дзеля фірмы нават тых адной-дзвюх ранішніх гадзін, пакутаваў ад згрызот сумлення і якраз не мог аніяк вылезці з ложка? Ці напраўду не было б дастаткова прыслаць запытацца пра яго якога-небудзь звычайнага практыканта — калі наогул трэба было некага прысылаць? Навошта было прыходзіць самому выканаўчаму дырэктару і ці варта было гэтым дэманстраваць усёй ні ў чым не вінаватай сям'і, што даследаванне гэтай падазронай справы можна давяраць толькі розуму выканаўчага дырэктара? І хутчэй ад хвалявання, якое апанавала Рыгора, чым у выніку слушнага рашэння, ён з усяе сілы рвануўся і вылецеў з ложка. Моцна грукнула, але сапраўднага шуму не пачулася. Дыван крыху змякчыў удар; дый спіна была больш эластычная, чым думаў Рыгор; таму пачуўся адно не надта выразны, глухі стук. Толькі галаву ён трымаў не вельмі асцярожна і моцна выцяўся; ён круціў ёю і цёрся ад болю і засмучэння аб дыван.