Франц Кафка - Прысуд

«Значыцца, ты віжаваў за мною!» — ускрыкнуў Георг.

Са спачуваннем бацька кінуў мімаходзь:

«Відаць, ты хацеў сказаць пра гэта раней. Цяпер яно не мае ніякага сэнсу.— I дадаў гучней: — Цяпер вось ты ведаеш пра тое, што існавала па-за табой; раней ты ведаў адно пра сябе. Уласна, ты быў бязвіннае дзіцё, але, яшчэ больш, уласна, ты быў д'ябальскі чалавек! І таму ведай: я асуджаю цябе на смерць праз утапленне!»

Георг адчуў сябе выгнаным з пакоя, а ўвушшу ў яго яшчэ стаяў той грукат, з якім бацька ззаду за ім паваліўся на ложак. На лесвіцы, па прыступках якой ён ляцеў, як па нахіленай плоскасці, ён напалохаў прыслугу, што збіралася падняцца ў пакой і прыбраць у ім пасля ночы. «О Езус!» — ускрыкнула яна і затуліла хвартухом твар, але Георга ўжо не было. Ён выскачыў з дзвярэй; нейкая сіла гнала яго праз вуліцу да вады. Ён ужо трымаўся моцна за парэнчы, як галодны чалавек за харчы. Ён перакінуў цераз іх ногі, як знакаміты гімнаст, якім ён — гэтым ганарыліся бацькі — быў у маладыя гады. Ён яшчэ трымаўся слабеючымі далоньмі, згледзеў паміж штангамі парэнчаў нейкі аўтобус, які з лёгкасцю заглушыў бы гук ад яго падзення, і ціха ўсклікнуў: «Дарагія бацькі, я ўсё-такі вас любіў»,— і рынуўся долу.

У гэтай хвілі на мосце быў якраз несупынны рух.

1913

Аднойчы раніцою Рыгор Замза ачомаўся ад неспакойнага сну і раптам заўважыў, што ён у сваім ложку ператварыўся ў пачварную жамяру. Лежачы на панцырна-мулкай спіне, ён бачыў, калі толькі трошкі падымаў галаву, свой выпуклаваты, карычневы, падзелены на дзве часткі дугападобнымі плеўкамі, жывот, на версе якога ўсё яшчэ трымалася, але гатовая ўжо была ссунуцца долу, коўдра. Шматлікія і танюсенькія — калі параўнаць з усім астатнім — ножкі ў беспарадку мітусіліся ў яго перад вачыма.

«Што гэта са мною здарылася?» — падумаў ён. Гэта быў не сон. Яго пакой — сапраўдны, хіба што занадта малаваты жылы пакой — і надалей мірна знаходзіўся паміж чатырох добра знаёмых муроў. Над сталом, дзе была раскладзеная калекцыя ўзораў сукна — Замза быў у камандзіроўцы,— вісеў партрэт, які ён незадоўга перад тым выразаў з ілюстраванага часопіса і ўставіў у прыгожую пазалочаную рамку. На партрэце была панна ў футраным капелюшы і баа: яна сядзела моцна выпрастаўшыся і працягвала гледачу цяжкую футравую муфту, у якую была загорнутая ўся яе рука.

Потым Рыгораў позірк спыніўся на акне, і пахмурнае надвор'е — было чуваць, як кроплі дажджу стукаюць па блясе падаконня — зрабіла яго зусім меланхалічным. «Каб яшчэ крыху паспаць ды забыцца на ўсе гэтыя дурніцы»,— падумаў ён, але зрабіць гэта было зусім немагчыма: ён прывык спаць на правым баку, але ў сваім цяперашнім стане ніяк не мог заняць гэтую пазіцыю. Нягледзячы на ўсе намаганні павярнуцца на правы бок, ён усё адно перакульваўся на спіну. Спрабуючы зрабіць паварот разоў мо сто, ён кожны раз заплюшчваў вочы, каб не бачыць сваіх ног, як яны мітусіліся; потым ён кінуў гэтыя спробы, адчуўшы ў баку раней невядомы, лёгкі, тупаваты боль. «Ах, Божа ж мой,— падумаў ён,— якую цяжкую прафесію я сабе выбраў! Штодня паездкі ды паездкі. Хваляванняў у справе куды больш, чым на месцы, у сваёй краме; ды, акрамя таго, яшчэ мусіш пакутаваць з гэтымі паездкамі, дапасоўвацца да раскладу руху цягнікоў, мірыцца з нерэгулярным ды дрэнным харчаваннем, распачынаць новыя і новыя знаёмствы, якія ніколі не робяцца сардэчнымі. Пайшло б яно ўсё да д'ябла!» Ён адчуў лёгкі сверб у жываце, паволі пасунуўся на спіне да стойкі ложка, каб было лягчэй падняць галаву, знайшоў тое месца, дзе свярбела; яно ўсё было ў маленькіх белых кропачках, паходжанне якіх ён не мог вызначыць; яму захацелася абмацаць гэтае месца адной з ног, але ён адразу ж рэзка рвануў яе назад, бо ад аднаго дотыку ў яго пабеглі мурашкі па скуры.

Ён слізгануў у сваё ранейшае становішча. «Ад гэтага ранняга ўставання,— падумаў ён,— робішся зусім дурным. Чалавек павінен высыпацца. Іншыя коміваяжоры жывуць як жанчыны з гарэма. Калі я, прыкладам, перад поўднем вяртаюся ў гатэль, каб перапісаць здабытыя заказы, гэтыя спадары яшчэ снедаюць. Калі б я, ды пры маім шэфе, паспрабаваў гэтак рабіць, ён бы тут жа выкінуў мяне з працы. Зрэшты, хто ведае, ці не было б гэта для мяне і вельмі добра. Калі б я не стрымліваў сябе, зважаючы на бацькоў, дык даўно б ужо звольніўся: пайшоў бы да шэфа і сказаў бы яму проста ў вочы ўсё, што я пра яго думаю. Ён бы зваліўся са сваёй канторкі! Гэта досыць своеасаблівы спосаб — сядзець на канторцы і зверху размаўляць з супрацоўнікам, які да таго ж мусіць падыходзіць зусім блізка, бо шэф кепска чуе. Ну, але ж надзея яшчэ не зусім страчаная: калі я выплачу пазыку за бацькоў — гэта можа доўжыцца гадоў пяць або шэсць,— дык я, безумоўна, вырашу гэтую справу. Тады мы і разыдземся канчаткова. А пакуль што мне трэба ўставаць, бо цягнік адыходзіць а пятай».