Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

— Не ўцячэш, даганю!.. Стой!.. — чулася з вуліцы.

— Э не-е, гэта не на Пірата... — Бацька подбегам патрусіў з падворака.

Мы ўсе падаліся следам. I што ж?.. Перад намі адкрылася такое відовішча: Пецька гоніцца за Лодзікам Мядзюхам, ахвотнікам да ўсяго, што дрэнна ляжыць. Праўда, гэты раз нельга сказаць, што машына стаяла не так, як трэба, і не там. Цікава, што ж Лодзік украў? Нешта важнае сцягнуў, калі Пецька мусіў даганяць.

Лодзік, мінуўшы краму, крута павярнуў налева і памчаў сцежкаю, што вяла на лугавіну — тую самую, дзе некалі быў дзеда Андрэя пчэльнік. Ён, гэты пракуда Лодзік, не збіраўся трапляць у рукі чужога чалавека — вытужваў з сябе ўсе свае сілы, нёсся здорава. Пецька, дарма што і каратыш, і нават з жыватком такім-сякім, таксама не адставаў. Яшчэ троху — і ўцякач схаваўся б у хмызнячок, дзе, можа, і не даўся б у палон, заблытаў бы сляды. Ён прыткі, Лодзік, кемлівы. Ды якраз ля студні, мінаючы камягу, пакаўзнуўся на мокрым і, перакуліўшыся цераз галаву, выцягся збоч сцежкі. Тут жа і быў схоплены за каўнер. Пры вобыску Пецька дастаў з-за пазухі злодзея нейкі скрутак, паспрабаваў весці Лодзіка з сабой, але той пачаў вылузвацца з рук, упарціўся, а потым і зусім лёг.

— Чый гэта малец шукае турму? — спытаў Малінін у бацькі.

— Аднаго тут... Сын у радзіцеля ўдаўся. Падобна, што і яго добрыя людзі адвучаць красці, дурыкі выб'юць. Бацьку залавілі ў клеці — сала краў. Абрэзалі за гэта вуха, пазначылі, каб помніў свой правінак. Ен недзе ў Закарпацці служыў, у будатрадзе. Кармілі слаба, відаць, то прыкрадвалі.

— Хахла ўзлуеш — дабра не чакай, — пасміхнуўся Малінін і ўсё працягваў назіраць, як Пецька абыдзецца з Лодзікам. — Эйш, лёг пастрэл, баіцца, што і яму вуха абрэжуць, як бацьку, хітруе.

Пецька не стаў учыняць самасуд, адпусціў Лодзіка. I той зайцам падхапіўся з зямлі — забліскаў босымі нагамі па загуменні.

— Бяжыць ад людзей. — Бацька хітнуў параненым плячом, акурат забалела яму. — Хлопцу чатырнаццаты год пайшоў, а ён, быдта маленькі.

— Ваўчок, — дадаў Малінін. — Вырасце і, можа, не ўспомніць, як мы яго тут выхоўвалі.

Пецька нёс сумачку з наборам ключоў ад свае машыны. Твар яго быў чырвоны й потны, дыханне парывістае. Спыніўся і ўзрушна, але нязлосна сказаў:

— Гадзёныш — знёс бы ключы, а мне кукуй. Давялося б самому красці.

— Ты паслухай-ка: і яго бацька таксама краў, ды людзі ўсмірылі. — Малінін расказаў Пецьку пра «адрэзанае вуха», гагатнуў, бы гусак, і — да бацькі: — Герасім, як бы ты паступіў, каб залавіў такога вось, як Пятро, прыблуду са сваёй Мікалаеўнай?

— Па галоўцы пагладзіў бы... дубцом, — адказаў бацька і тым самым як бы паставіў кропку ў размове.

Здаецца, нагаварыліся. Першым Міхалькоў пабраўся ў кузаў. Малінін сеў у кабіну. Зачыняючы дзверцы, памахаў мне з бацькам рукой. Пецька завёў матор, бібікнуў і стаў разварочваць машыну, якая, выруліўшы на дарогу, стала быстра аддаляцца. Праз колькі хвілін нумар ужо далёка неновай палутаркі ўсё меншаў і меншаў, потым і зусім расплыўся ў белую палоску на заднім борце. Машына была ў грэбельцы — калывалася на сухім камлыжжы, пыліла.

— Бабры — бабрамі, а парасё скігіча... Давай, сын, хоць з двара зматаемся, пакуль матка не прыйшла, а то пападзе нам. Так і быць, касіць ужо сёння няма калі, а травы для парасёнка нарвём.

Пастку мы ўсё ж такі агоралі. Была яна напалавіну з лазовых дубчыкаў, бо не знайшлі тоўстага дроту. Меднымі, надта крохкімі ад частага прамлення драцінамі, што наадкручвалі з даўно забытага матраца, прымацавалі дубчыкі да абручоў і рэбраў — шасці металічных прутоў; дно зрабілі сятчатае, трывалае; дзверцы выштукавалі таксама з дроту. Гэтае наша вынаходства маці назвала «куралесай», а нас, бацьку і мяне, — малымі дзіцяняткамі, якія нарэшце знайшлі сабе забаўку па душы.

Знешне пастка нагадвала цыліндр даўжынёю недзе з метр, дыяметрам — траха не паўметра. Каб наснудзіць яе, неабходна дзверцы ўціснуць унутр і зачапіць за кручок, злучаны ста-лёвай жылкай з рагацінай-старожкаю. Звер натыкаўся на рагаціну, кручок адскокваў, тугая спружына адбівала дзверцы да першага абруча з кручкамі-штопарамі, і бабру ўжо ўцячы немагчыма.

Пастка атрымалася лёгкая, і, нам здавалася, зручная, надзейная. Лепшай не трэба. Хацелася паглядзець, што за снасці прыдумалі дзядзька Мікіта і астатнія паляўнічыя — іх жа таксама Малінін абавязаў «думаць».

Аднак мы такі сапраўды вызначыліся — першыя зрабілі пастку. Урэшце — гэта зусім і не пастка. Гэта — лавушка. Пастка звера траўміруе, а то і ўвогуле забівае. У нашай лавушцы звер цалёханькі і не церпіць аніякіх пакут. Ну пахвалюецца, уражаны палонам, панервуецца, што не можа ўцячы, а праз нейкі час і прыціхне. Агойтаецца.