Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

Сілком накармілі птушку варанай бульбай і кіслым малаком і пасадзілі ў прасторную клетку, дзе раней жылі трусы. Назіралі сястра з братам за грачанём і прыгаворвалі:

— Цяпер не бойся, цяпер цябе ніхто не пакрыўдзіць. Падлечышся і паляціш.

Праз некалькі дзён Карлуша (так Вера назвала птушку) асвойтаўся, пасмялеў і ўжо сам кляваў белы хлеб, намочаны ў малацэ, не грэбаваў тварагом і варанай бульбай. Яго кожны дзень выпускалі з клеткі, і ён асцярожна пахаджваў па двары ля пуні, зрэдку зрываючы дзюбай дробныя травінкі.

Калі ў Карлушы загаілася крыло і ён пачаў падлётваць на двары, Вера вырашыла выпусціць птушку на волю. Хаця было і шкада развітвацца з Карлушам: як ён будзе на волі, ці знойдзе сабе прытулак?

Пайшла Вера з Карлушам за вёску, да колішняга панскага фальварка (так называюць тую мясціну пажылыя вяскоўцы), дзе высяцца магутныя, векавыя ліпы. Тут, у развесістых кронах дрэў, размясцілася цэлая калонія птушыных гнёздаў: в-рон, галак, гракоў. А як раскрычыцца гэтая зграя — хоць вушы затыкай, узнімаецца гармідар на ўсю ваколіцу. Добра яшчэ, што не ў самой вёсцы, а наводшыбе.

Каля фальварка Вера спынілася, паглядзела на высачэзныя ліпы, праз густую лістоту якіх чарнеліся шматлікія гнёзды, і яшчэ раз чмокнула Карлушу ў дзюбу, правяла рукой па бліскучай спінцы:

— Ну вось, тут твае родзічы, тут твой дом. Птушка не павінна жыць у клетцы... Вольнаму — воля! — сказала і падкінула Карлушу ў паветра: — Ляці!

Ён набраў вышыню, падняўся да крайняй ліпы, а потым павярнуў назад і зрабіў невялікі круг над поплавам, густа расквечаным белымі рамонкамі. Развітальны палёт? Вера махнула Карлушу рукой і выгукнула:

— Бывай, Карлік, шчасліва!

I якім жа было яе здзіўленне, калі Карлуша раптам імкліва спікіраваў уніз і паволі апусціўся на Верына плячо. Сеў і нібы павітаўся:

— Ка-ар, ка-а-ар!

Яна, радасная і ўзрушаная, стаяла, не краталася, толькі касіла вокам на птушку, баючыся напалохаць яе. Гэта было вялікай нечаканасцю: Карлуша не паляцеў у лес, Карлуша вярнуўся!

I Сярожка, які быў разам з сястрой, глядзеў, затаіўшы дыханне, і вачам сваім не верыў. Вось дык дзіва дзіўнае!

— Ка-ар, ка-ар, — крутнуў галавой Карлуша. — Ка-ар... Так яны і пасябравалі: Вера Ластаўка і грачанё Карлуша.

Летам і восенню птушка жыла на двары ў трусінай клетцы, якую зімой перанеслі ў запечак на кухню. Карлуша стаў амаль ручным, але найбольш ён давяраўся Веры. Вясной Карлуша пачаў кудысьці знікаць, іншы раз не начаваў у клетцы і ўсё часцей і часцей лятаў да фальварка, дзе толькі ноччу заціхаў птушыны грай. Але Карлуша ўсё ж па-ранейшаму не адмаўляўся ад розных прысмакаў і кожную раніцу прылятаў у Верын двор, каб пачаставацца кіслым малаком з варанай бульбай.

Вера зноў прыхінулася да белых кветак язміну, адчула прыемную прахалоду на сваёй шчацэ, зажмурылася. Вось так бы і стаяла, быццам заварожаная. Дзве, пяць, восем хвілін... Ці цэлую вечнасць? Сон, трызненне... Як міраж, як казка. Казка і самая звычайная раніца першага летняга месяца. I такія звычайныя турботы, сярод якіх нейкім дзівосным эпізодам упісваецца прылёт Карлушы... I дзе яна, тая нябачная мяжа паміж рэальным і фантастычным?

Карлуша хутка апаражніў гліняную міску і гучна сказаў сваё «дзякуй»:

— Ка-ар, ка-ар...

Вера схамянулася, адхіснулася ад куста язміну, нібы ўспомніўшы аб сваіх неадкладных справах, падышла да лаўкі, на якой сядзеў Карлуша.

— Паснедаў? Вось і разумнік. Прабач, але ў мяне сёння няма часу забаўляцца з табой. Табе добра, куды захацеў, туды і паляцеў, не тое што мне...

Карлуша яшчэ раз дзеўбаную дно глінянай міскі, на якім бялелася сыроватка, і ўважліва паглядзеў на дзяўчынку.

— Можа, ты бачыў Сярожку? — спытала Вера і падняла руку над птушкай.

— Ка-ар, — адказаў Карлуша і выцягнуў шыю.

Яму падабалася, калі Вера гладзіла яго. Яна дакранулася да чорнага бліскучага апярэння, паказытала ля дзюбы, потым пальцам правяла паміж вачэй, якія ён заплюшчыў ад задавальнення.

Гучна рыпнулі веснічкі, і Карлуша адразу ж насцярожыўся, адхінуўся ад Верынай рукі, гатовы ў любое імгненне стаць на крыло. Адчуванне небяспекі, здаецца, па-ранейшаму не пакідала Карлушу, хаця пасля таго страшнага дня, калі толькі выпадковае з'яўленне Веры выратавала яго ад Боўдзілавай «харакіры», мінуў роўна год. Нават сяброўства з дзяўчынкай не зрабіла птушку менш асцярожнай. Як кажуць, давярай, але пільнасці не губляй.

Гэта была маці, яна вярнулася з фермы пасля ранішняй дойкі. Сярэдняга росту, рухавая, з нейкім затоеным сумам у вялікіх сініх вачах на адкрытым, вяснушкаватым твары. Вера бачыла гэты сум, і ён непакоіў яе. Таямнічая хвароба Паўліка, незразумелая бязвольнасць бацькі... Бачыла, перажывала і старалася хоць чым-небудзь парадаваць маці, разгладзіць ледзь прыкметныя маршчынкі каля яе сініх вачэй.