Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

I вось жаніха і нявесту проста ашаламіў нейкі там капрыз выдатніцы і школьнай спявачкі Веры Ластаўкі. Ім да вяселля трэба рыхтавацца, у іх вунь колькі турботаў, а тут такі сюрпрыз! Хвалілі, амаль што на руках насілі, вось і дахваліліся...

I Рэгіна Казіміраўна выставіла апошні довад:

— Ты — піянерка, ты не маеш права адмаўляцца! Гэта, разумееш, гэта... анты...

Сказала і нібы папярхнулася, а чорныя вейкі затрымцелі крыльцамі экзатычнага матылька.

— Не трэба, Рэнечка, табе нельга хвалявацца, — Андрэй Пятровіч кінуў гнеўны позірк на Веру. — Што з яе возьмеш — давыхоўваліся! Эгаістаў гадуем... У іх жа няма нічога святога.

«Няўжо і цяпер прамаўчаць? Але ж яны вунь як загаварылі... I паспрабуй тут апраўдвацца, даказваць сваю правату...»

— Вы ў маіх аднакласнікаў спытайце: чаму яны аб'явілі мне байкот? Вось ужо тры дні ў класе ніхто не размаўляе са мной...

— Байкот?! — сумеліся Андрэй Пятровіч і Рэгіна Казіміраўна. — Што ж ты маўчала? Увесь клас не размаўляе з табой?

— Увесь...

— Тры дні... I мы нічога не ведалі? Як жа так? Прабач, Верачка, што я тут нагаварыў... Вельмі ўжо мяне здзівіла твая нязгода.

— I мяне таксама, — Рэгіна Казіміраўна нарэшце вымучыла на сваім прыпудраным тварыку ледзь прыкметную ўсмешку. — Як снег на галаву... I гэта ў нашым лепшым класе!

Аб байкоце адразу ж сказалі дырэктару школы Апанасу Сяргеевічу. Ён сам размаўляў з шостым класам. Вера не прысутнічала на пачатку гэтай размовы, яе запрасілі ў кабінет матэматыкі праз пятнаццаць мінут.

Калі Вера села на сваё месца побач з Оляй Вячорка, Апанас Сяргеевіч падняўся з-за стала, паглядзеў на Андрэя Пятровіча і Рэгіну Казіміраўну, якія стаялі каля акна, і падняў правую руку ўгору. Гэта яго любімы жэст на ўроках гісторыі, якую дырэктар вядзе ва ўсіх класах. I таму вучні за вочы (з мянушкамі ў школе сапраўдная бяда) клічуць Апанаса Сяргеевіча Правай рукой.

— Атас, Правая рука ідзе!

— Сёння Правая рука ўстала з левай нагі.

— А мне Правая рука двойку ўляпіла. За старажытную Грэцыю...

Парадокс гэтай мянушкі быў у тым, што дырэктар пісаў левай рукой. Але вось жа школьны ананім не звярнуў увагу на гэта. Чаму? Хто яго ведае...

У Апанаса Сяргеевіча круглыя, з бліскучымі абадкамі акуляры, над якімі навісаюць чорныя махнатыя бровы. У час размовы дырэктар глядзіць паверх акуляраў, што надае яго выгляду нейкую суровасць. Але гэта толькі здаецца, бо Апа-нас Сяргеевіч ніколі не павышае голасу. Нават тады, калі Боўдзіла сярод урока, не пытаючыся дазволу, накіроўваецца да дзвярэй. Маўляў, надакучыла сядзець за партай, трэба праветрыцца... Што ж, у Сенькі Абабуркі свае правілы... Як кажуць, такому закон няпісаны.

Апанаса Сяргеевіча паважаюць за справядлівасць: у яго няма любімчыкаў. Атрымлівай тое, што заслужыў: ці падзяку, ці прачуханку. I ніякія былыя заслугі не дапамогуць.

— Ведаеце, які наш самы небяспечны вораг? — іншы раз пытаўся Апанас Сяргеевіч і адказваў: — Хлусня! Мы ж хлусім на кожным кроку, выдумляем, падманваем. Паглядзіце, колькі хлусні ў нашай гісторыі! I чаму мы не ўмеем жыць па-людску? Таму, што галоўны наш павадыр — мана. Абдурыць, абвесці вакол пальца, наабяцаць манны нябеснай...

Варта толькі зачапіць Апанаса Сяргеевіча на ўроку гісторыі якім-небудзь каверзным пытаннем або незвычайнай навіной — сядзі і слухай да самага званка. Як гэта было і тады, калі Вера запытала:

— Апанас Сяргеевіч, Паўлік Марозаў — герой ці даносчык? У газетах рознае пішуць... Каму верыць?

Яе пытанне не было нечаканым. Пра Паўліка Марозава шмат гаварылі ў школе яшчэ ў пачатку навучальнага года, калі прачыталі артыкул у часопісе «Человек и закон». Піянерская дружына Лугаўскай школы носіць імя Паўліка Марозава, праводзіць урачыстыя лінейкі і дні памяці ў яго гонар, а тут раптам такое... Артыкул у часопісе пераканаў, што Паўлік варты добрай памяці, што ён быў сумленным і смелым піянерам. I вось новая публікацыя, новыя факты, якія абвяргаюць, даказваюць. Паўлік Марозаў не той, за каго яго прымаюць, у яго ўчынку няма нічога гераічнага, ён данёс на свайго бацьку...

На гэты раз Апанас Сяргеевіч так узрушыўся, што зняў свае акуляры і нейкі момант стаяў, прыкрыўшы вочы даланёй правай рукі. А потым ціха пачаў, нібы без сувязі з Верыным пытаннем.

— Вось я думаю пра слязінку дзіцяці... Пра тую самую слязінку, пра якую трывожыўся вялікі рускі пісьменнік. Пра адну-адзіную... А тут жа цэлае мора дзіцячых слёз пралілося, а можа, і акіян. Чаму ж усе абвінаваўцы Паўліка Марозава забыліся пра тую слязінку? I пра яго пакутніцкую смерць ад нажа забойцы... Які ж ён даносчык? Тады ж у краіне панаваў усеагульны данос: ішло паляванне на «ворагаў народа». Віжавалі, выследжвалі, падслухоўвалі, паклёпнічалі... I выкрывалі, і даказвалі, і абвінавачвалі. Уся краіна хварэла даносам...