Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

Прысела на лаўку, слоік паставіла на зямлю каля плота, нейкі момант узіралася на светла-карычневую вокладку кнігі: «Марк Твэн. Жанна д'Арк». Потым адгарнула адну старонку, другую, спыніла ўвагу на «Прадмове перакладчыка». Прачытала: «Калі прыняць да ўвагі, што яе век быў самы грубы, самы сапсаваны, самы разбэшчаны з усіх змрочных вякоў гісторыі, дык нельга не здзіўляцца цуду — як такая глеба магла вырасціць такі дзвівосны плод. Кантраст паміж ёй і яе векам — гэта кантраст паміж днём і ноччу. Жанна д'Арк была праўдзівай у такія часы, калі хлусня была звычайнай з'явай у вуснах людзей...»

Вера адвяла позірк ад старонкі, паглядзела на белы вэлюм язміну, прашаптала:

— Жанна д'Арк, Жанна д'Арк...

Гэтую кнігу ёй уручылі ў школе на ўрачыстай лінейцы: «За выдатную вучобу і актыўную грамадскую работу». Вось ужо колькі дзён мінула пасля лінейкі, а ў Веры ўсё не знаходзілася часу, каб узяць кнігу ў рукі, каб даведацца — хто ж яна, таямнічая Жанна? Вера толькі ведала, што Жанна д'Арк загінула пакутніцкай смерцю: яе спалілі на кастры царкоўныя інквізітары. Гэтая трагедыя адбылася ў пятнаццатым стагоддзі — самым грубым, разбэшчаным, змрочным...

Перачытала Вера прадмову, задумалася: «А як мы жывём? Які наш век? Самы праўдзівы, самы светлы, самы справядлівы? З Кексам і Пепсам, Боўдзілам і Калабком, Ігналём і яго сынам Ягорам? Тады чаму гэты век так здзекуецца з нашай сям'і?»

«Яна была поўная спагады, калі, як правіла, усюды панавала бязлітасная жорсткасць... Подзвіг Жанны д'Арк можна смела назваць беспрэцэдэнтным у гісторыі...»

Вера прачытала прадмову, але ніяк не магла сканцэнтравацца, захапіцца чытаннем. Яе непакоілі розныя думкі, падзеі сённяшняга дня: «Як там археолагі, участковы? Ці вядуць яны пошук? Яны ж яшчэ не ведаюць пра Серафімаў хутар...»

I тут уверсе мільгануў цень, Вера ад нечаканасці ўздрыгнула, але адразу ж супакоілася: прама да яе пікіраваў Карлуша. Сеў побач, на агароджу і, бліскаючы сваімі чорнымі вочкамі, прывітаўся:

— Ка-ар, ка-ар!

— Карлушка, колькі ж гэта мы не бачыліся? Абедаць хочаш? Пачакай, зараз прынясу.

I яна хуценька пайшла ў хату, наліла ў міску кіслага малака, накрышыла варанай бульбы, хлеба. Вынесла, паставіла на лаўку. Карлуша саскочыў з плота, з удзячнасцю ўзмахнуў крыламі і прагна прыняўся за свой абед.

— Прагаладаўся, — сказала Вера, назіраючы за птушкай. Карлуша браў кавалачак дзюбай, закідваў галаву ўверх і, заплюшчыўшы вочы, глытаў ежу.

Вера прысела на супрацьлеглы край лаўкі, каб не перашкаджаць Карлушу, зноў узяла кнігу ў рукі. Але не паспела яе адгарнуць. На вуліцы пачуўся шум легкавой машыны, які раптам наблізіўся да брамы. Бразнулі дверцы, пачуліся мужчынскія галасы. Вера насцярожылася, прыслухалася. Насцярожыўся і Карлуша, перастаў есці.

Веснічкі адчыніліся быццам ад удару. Вера спалохана ўскочыла з лаўкі, Карлуша ўзляцеў на плот.

— Хто там? — Вера зрабіла крок да брамы і тут жа адхіснулася ўбок: яна ўбачыла бацьку, якога падтрымліваў пад пахі Ягор — Ігналёў сын.

Тварам Ягор — копія Ігналя, вось толькі таўстун з таўстуноў і нос глюгаваты, а жывот у Ягора — нібы паветрам надзьмуты. I як толькі ён носіць яго? Нават Калабок не можа параўнацца з Ягорам сваімі габарытамі.

— Ну, што ж гэта ты, Пашка, абнядужыў? Ад адной кроплі... Слабак... На старыя дрожджы... Ладна, жывы будзем — не памром. Мы ўжо дома, яшчэ крышку. Туп-топ, любімчык Пашка... Развезла цябе гарачыня, як на патэльні. Адпачнём, праспімся — і ўсё будзе ў ажуры. Вечарам пад'еду, трэба маю «Валжанку» падлячыць, штосьці з помпай...

Ягор вёў бацьку па двары і сыпаў словамі, з натугай аддуваючыся. Параўняўся з Верай, папрасіў:

— Адчыні, Верка, дзверы ў хату, твой татка баінькі захацеў, здарожыўся.

Яна нічога не сказала, пайшла да сенцаў, унурыўшыся, быццам яе сцебанулі пугай. I сорамна за бацьку, і балюча... Зноў набраўся, і ўсё яму цяпер трын-трава... Вось бы выказаць гэтаму Ягору сваю крыўду: «Чаго спойваеце?»

Ды не выказала, не спытала, а толькі гнеўна паглядзела на бацькаў атупелы твар з асалавелымі вачыма. Ён глядзеў на дачку, але нічога не бачыў і не чуў. Аглушаны, зняможаны, амаль без прытомнасці... I як толькі яшчэ трымалася душа ў гэтым бязвольным целе?

Раптам перад самым парогам бацька закапрызнічаў, заартачыўся, паспрабаваў вырвацца з учэпістых Ягоравых абдымкаў.

— Куды? Не хачу, не жадаю... Вампіры, людаеды! Не-на-ві-і...

— Спакойна, Пашка, не кантуйся! Гэта ўжо галюцынацыя, міраж... Спаць, спаць... А вечарам будзе кайф: чэшскае піўко з сяўружкай. Жыць трэба, Пашка, жыць! У цябе ж рукі залатыя...