Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

— Гайда сюды!.. — махнуў бацька рукой, паклікаў. Мы прычалілі, і ён давай раіцца з намі: — Схаджу ў разведку. Рачулка тут нейкая, берагі крутыя, лазняку поўна. Абследуем, як думаеце?

— А што думаць — Хоцімка гэта. — Сомаў торкнуў вяслом у бераг, адпіхнуўся. — Бабры ёсць, я ведаю. Падымемся ўверх — да Кандулёвай крыніцы лодка, думаю, лёгка пройдзе. Павінна прайсці!

Сапраўды — хоць і з шасцю бабрамі, лодка прайшла. I акурат насупраць таўшчэзных вербаў, што некалі ўпрыгожвалі падворак хутаранца Кандуля, успёрлася на карчыжжа ўсім днішчам. Далей падымацца не было сэнсу — рэчку перагароджвала бабровая плаціна, узведзеная аж ці не да двух метраў увышкі.

Ад колішняга хутара засталася адно крынічка. Апоўзлы, збуцвелы зруб яе аброс зялёным мохам. Унутры зруба вісеў, начэплены на іржавы цвічок, бяроставы карэц з доўгім паленцам — хапцом.

Давялося нам пад гэтымі вербамі, узбоч крынічкі, заначаваць. Атабарыліся. Ноч сустракалі зморанымі, вымаклымі. I нават збітымі з тропу: думалася, баброў тут, у Хоцімцы, не менш дзясятка возьмем, бо ўсе норы проста капітальныя, без праломаў, добра затопленыя вадой, а выйшла так, што бадай да цёмнага ганялі аднаго-адзінага, дый таго не змаглі абмішурыць. Смяльчак трапіўся, уцякаў проста з-пад рук, прыгожа, спрытна, пакуль і зусім не знік. Што ж, калі змог заўзятым бабраловам пяты паказаць (усплыў і нейкі час трымаўся на вадзе, назіраў за намі, а мы — за ім: чорны і, па ўсім відаць, самец), дык ад залётнага браканьера-карысліўца тым больш уцячэ.

Водсветы сышоўшага з гарызонту сонца барвай ірдзелі над срэбранай, падобнай на вышчарблены грэбень, каёмкай прылужнага лесу. Прыцемкі паволі ахутвалі наваколле.

Вячэру гатавалі на цяпельцы. Паеўшы, развязалі пупы, як любіць казаць бацька, і ўлегліся на спачын. Замест матрацаў — брызент, якога хапала і пад бок усёй нашай тройцы, і заставалася яшчэ акрыцца на выпадак дажджу.

Бацька не ў крыўдзе на зуха-бабра, кажа:

— Аблапошыў-такі, круцель. Нейкі ж дужа чуткі — да лавушкі й блізка не падступіўся. Ён тут няйначы за стоража, а ўсе астатнія — у Расце, недалёчка дзе-небудзь. Хітруны-разумцы — берагуць норы для зімоўкі: пустыя, то, значыць, ніякі чорт лёжак не рушыць. Нічога, заўтра мы ім жару зададзім. I радзімца гэтага, мудраца, зачураем — няхай, во, калі такі спрытны, едзе з усёй сваёй плоймай абжываць Сібір.

Сомаў азваўся не без посмеху, прагудзеў у нос:

— Шурка, не хавай заўтра соль далёка.

— А што такое, дзядзька Іван?

— Ды тут Андрэевіч губу раскатаў... Збіраецца няўлоўным хоцімскім бабрам солі на хвост насыпаць.

Бацька павярнуўся са спіны на правы, непаранены бок, і нібы й не чуў Соміка, сказаў:

— Мы так зробім: выкапаем ямку ў беразе, лаўкі з бабрамі пакладзём радком, добра ўкрыем, і з пустой лодкай, думаю, ты, Іван, любы манеўр адцыбучыш.

— З пустой буду ганяць на трэцяй скорасці, — зморана выбуркнуўся Сомаў.

— Трэба тэлеграму на ўсякі выпадак адбіць — няхай Пецька чатыры клеткі вязе... Усе запоўнім.

Раніца — недарма кажуць — мудрэйшая за вечар: думалася, хуценька выберамся ў Расту, дый пачнем «бамбіць» яе берагі. Аж — не. Сомаў усеўся ў лодку і паспрабаваў разгайдаць яе, каб неяк усё ж такі зняцца з падводнай карчагі, што ўпёрлася ў днішча. Гэтага не ўдалося зрабіць, і ён не без дакукі ўзрушыўся:

— От жа, га?.. Чорту на рогі селі!

I праўда, мы так учора заюшыліся — і во, адно цяпер уцямілі, што разбурылі бабровую плаціну занадта ўжо, вада спала: яшчэ ўчора паўнаводная і шырокая, занач рачулка ператварылася ў вузенькі кволы ручай, і цяпер скрозь па ўсім рэчышчы — акурат штыкетнік на вясковай вуліцы пасля па-жару — тырчала шпіляста-чорнае карчавежжа. Тут ужо нам самім давялося аднаўляць плаціну — тахцілі ў яе ўсё, што трапляла пад рукі, нават дзёрнам «супынялі» шумна-порсткую плынь. Намардаваліся ў ахвоту.

У Харанёў хадзілі ўдвух — Сомаў і я. Каб паскорыць прыезд машыны, я пазваніў у Чэрыкаў на пошту, назваўся знаёмым Лоры Пагаркі й папрасіў перадаць праз Лору нашу просьбу Малініну. Потым зайшлі ў магазін, дзе купілі колькі кансерваў і пяць буханак хлеба — быў толькі белы. Пілі журавінавы сок — выжлукцілі, каб не пакідаць недапіўкаў, усе тры літры. Крамніца расчулілася і паспачувала нам:

— Вада на рацэ не ўжадобку, на больш смачнае цягне?.. — I з уздыхам дадала: — Калі б, здаецца, гарэлкі столькі было, як вады, от, можа, ніхто б на яе прагна так і не глядзеў бы.

— Што, у вас гарэлкі няма? — нібы між іншым, дзеля таго, каб прадоўжыць размову, пацікавіўся Сомаў.