Змітрок Бядуля - Сярэбраная табакерка

— Я сотні міль ішоў на ваш аганёк, о слаўныя дзеці вечнасці! Я ішоў сюды, о благародны Заяц, Заяц з незвычайнай табакеркай за пазухай! Ваша табакерка са Смерцю ўнутры зрабілася пышнацветным Везувіем жыцця, цудадзейным вулканам вечнасці.

Дзіда-дзед, які ўвесь час глядзеў на яго смехатлівымі і кплівымі вачыма, нізка пакланіўся і пяшчотным голасам адказаў:

— О найлепшы брат усіх братоў маіх! Накіруй свае крокі ў каралеўства Пінг-Понга. Я аддаў табакерку з пышнацветным Везувіем яе вялікасці — найяснейшай каралеве Лялі. Гэту прыгожую каралеву хвалі прыгожымі словамі. Адважную каралеву Лялю трэба славіць песнямі яшчэ за тое, што яна выпусціла Смерць з табакеркі, уціхамірыла вечную разбойніцу і трымае яе на залатым ланцужку ў выглядзе чорнага Мопсіка.

Ад каралевы пахне белай ружай і чорным дзёгцем. Усе найпрыгажэйныя дамы пахнуць цяпер ружамі і дзёгцем і на залатых ланцужках водзяць маленькіх Мопсікаў. А рыцары гэтых дам цалуюць лапкі карале вы Лялі!

— Я,— сказаў кучаравы,— сваім натхнёным вокам бачу, што табакерка з палонніцай знаходзіцца ў вас, благародны пане Заяц, за вашай благароднай пазухай, каля самага благароднага сэрца...

— Ціха... Ціха...— трывожна сказаў Дзіда-дзед,— Такое паэтычнае падлабуньванне можа мяне зрабіць жорсткім, як сама Смерць. Нікому пра гэта ані псік!

Тады кучаравы паэт шчыра і проста сказаў:

— Даю слова, што нікому пра гэта ані псік! Выбачайце мяне, пане Заяц! Я адвык гаварыць проста. Але вы мяне ўсё роўна зразумееце. Я прыпаду да вашых вечных ног і буду качацца ў пяску, пакуль вы не скажаце мне вось аб чым: нягледзячы на тое, што вы схавалі Смерць у табакерку, мае творы паміраюць... Я часта чую іхнія стогны. Я. чую іх кананне.... Чую шурхат лапат... Гэта бібліятэкары-далакопы хаваюць мае кнігі на спецыяльных паліцах-магілах... Парайце мне, пане Заяц, як знайсці і схаваць у табакерку Смерць мастацтва? Вось вам, пане Заяц, табакерка для гэтай Смерці!

Паэт дастаў з адной з торб зграбную рагавую табакерачку, падаў Дзіда-дзеду і гаварыў далей:

— Смерць мастацтва вельмі пераборлівая і несправядлівая. Творы некаторых яна не чапае тысячагод дзямі, а творы іншых яна рэжа касой яшчэ тады, калі яны толькі нараджаюцца... Яна забівае малютак...

Калі паэт гэта гаварыў са слязамі на вачах, яго пёс ад шчырага спачування лізнуў яго руку. Паэт адштурхнуў яго і крыкнуў:

— Не перашкаджай, Апалон!

Дзіда-дзед з пашкадаваннем і любасцю паглядзеў на кучаравага і так прамовіў:

— Каток ты мой! Сын Апалона, які і сабаку свайго Апалонам заве! Вось што я скажу табе: якія мы самі — такія і нашы сані. Якія нашы галовы — такія і шапкі. Смерць тваіх песень знаходзіцца ў тваім уласным сэрцы і ў тваёй уласнай галаве. Гэта Смерць строгая, але справядлівая. Яна забівае песні фальшывыя і не чапае песень шчырых. Яна наогул не забівае. Кепскія песні — мёртванароджаныя. Жыццё тваіх песень залежыць ад цябе самога, сын Апалона з псом Апалонам. Вяртаю табе назад табакерачку. Шкуды больш не хадзі. Аставайся з намі ды вучы нашых малых дзетак брынкаць на ліры.

Гэта вельмі спадабалася паэту і ўсім вандроўцам. Люсенька ціха падышла да ліры, што вісела на спіне паэта, і пальчыкам кранула струну. Са старадаўняга інструмента выскачыў гожы гук, які расплыўся ў цішыні ночы і знік, нібы кавалак снегу ў ручаі.

Паэх тут жа пачаў граць.

Гукі былі спачатку просценькія, як журчанне рэчкі, як спевы жаўранка. У іх адчувалася радасць, кліч маткі да дзіцёнка. З кожным разам гукі на струнах ліры рабіліся больш жвавымі і больш складанымі. Ім было цесна на адной ліры.

Тады паэт дастаў з кішэні свісцёлку з дзесяццю дзірачкамі, даў Люсеньцы і толькі раз паказаў, як трэба граць. Люсенька зайграла. Яны гралі ўдваіх. Было куды лепш і зграбней. Але хутка гукам не хапіла месца і на двух інструментах.

Тады паэт дастаў з кішэні ражкі, гармонікі, скрыпачку і невялічкія цымбалікі. Ён усім раздаў інструменты і паказаў, як на кожным граць.

Вось тады пачалася капеля!

Як зайгралі на розных інструментах — Дзіда-дзед не вытрымаў, пачаў пляскаць у ладкі, махаць галавой і тупаць нагамі ў такт музыцы. Не агледзеўся Дзіда-дзед, як навокал яго пачалі скакаць коні, ваўкі, сабакі, карова і нават горды леў. Музыка пакарыла ўсіх.

Прачнуліся ўсе вялікія і малыя звяры, птушкі, мушкі. Усе яны прыйшлі да музыкаў. Усе яны танцавалі разам з Дзіда-дзедам аж да ўсходу сонца.

На ўсходзе сонца жанчыны рыхтавалі снеданне, і ўсе вандроўцы, памыўшыся ў ручаі, расселіся навокал агню і думалі: