Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

Наша праўда і няпраўда, дабро і зло жывуць толькі з намі і ў нас. У прышлых пакаленнях, што прыйдуць за намі, будзе свая сляпая радасць і цёмная бяда, што праясняе вочы. Але няўжо астанецца тая ж самая і вялікая несправядлівасць, што поруч лягуць і подлы забойца, і чысты душою і пясок вечнасці праглыне іх...

Увайшоўшы ў казарму, Міця ўчуў зноў той затхлаваты, нявыветраны пах чалавечага поту, аружэйнай змазкі, непрасушаных чаравікаў і шкарпэтак. Нізкарослы лупаваты днявальны са смешным прозвішчам Ложка і перайначаным ўжо на мянушку Апалонік, што стаяў з прыходу каля століка з тэлефонным апаратам, абапёрся зморана на вінтоўку і кіўнуў на Міцю шырокім задзірыстым носам:

— Цябе Камашыла шукае. Зайдзі, вунь у кладовачцы ён.

Мінуўшы ўмывальнік, Міця завярнуў у вузкі цемнаваты калідор, пастукаў у лёгкія з тонкіх дошчачак дзверы. I на той бок іх заскрыгатала жалезная засавачка. Чырванаваты, разамрэлы Камашыла дыхнуў на Міцю нязносным духам самагону.

— Я тут зачакаўся... Заходзь, пакажу свае апартамэнты. Бачыш, выкраіў сабе куток. Люкс. Не? — ён павёў рукою на абабітую жаўтаватай фанерай перагародку, палавіну якой засланяла доўгая, падобная да школьнай, з нішамі для абутку вешалка; на ёй віселі новыя шынялі і пахлі свежай, вырабленай скурай пазасоўваныя ў нішы чаравікі.— Прывязлі ўчора. Маюцца яшчэ браць людзей,— заўважыў Камашыла, прапускаючы паперадзе сябе Міцю.

Абапал прысунутага да тыльнай сцяны невысокага, на перакрыжаваных дашчаных ножках стала адкінуліся сваімі спінкамі два складныя, зробленыя з дубовых лясак, пацямнелыя крэслы.

За акном, закратаваным тоўстымі, нібы ў старадаўнім касцёле, жалезнымі прантамі, адкрывалася пагоркавая далечыня з ліловай, што ўсходзіла ярынаю, адзінокія хутары ў чорных, яшчэ не абкіданых лісцем, нізкіх садках, а за ёю непрыступна ўздымалася гара, залітая наўкруг паводкай сіняватай смугі, на якой бялеў, падсвечаны рахманым вечаровым сонцам, дробны, прыціхлы гарадок. I над ім двума ружаватымі зломкамі вытыркнуліся вежы, што бераглі таямніцу даўніх дзён: пажар, войны, чалавечыя пакуты — усё тое, што вярталася, прыходзіла зноў, каб зноў адысці ў нябыт, згінуць у вечнасці.

Міця, глянуўшы за акно і ўбачыўшы раскрышаныя, з’етыя, як старыя зубы, ружаватыя вежы, ціха ўздыхнуў — зноў успомнілася абвестка, перад вачмі прабеглі чорныя тлустыя літары.

— Ты чуў?... Спалілі маё Верасава.

— Нібы чуў,— Камашыла прысеў на крохка-рыпучае крэсла, нахіліўшыся леваю рукою, пашастаў пад сталом і выцягнуў паўтарак сіваватага самагону, а потым ужо алюмініевую конаўку, брусок сала і белавата-крохкі салдацкі хлеб.— На, прычасціся.

Камашыла, не шкадуючы, набухаў поўную конаўку.

— Ці не зашмат будзе? — Міця доўга трымаў яе, доўга рашаўся, нарэшце глынуў і папярхнуўся, задушыўся кашлем.

— Э-э, чалавек з цябе,— Камашыла наліў сабе і адарваў адрэзаны кавалачак сала.— А пра Верасава чуў. Не хацеў вярэдзіць тваю душу. Ты там нічога не памог бы.

— Чуе маё сэрца — там бяда,— Міця адсунуў ад сябе зноў налітую конаўку.— Трэба было б хоць на дзень адлучыцца дадому.

— Загадалі трымаць усіх у кашарах. Скажы дзякуй, што на свой страх і рызыку пусціў цябе ў горад. А конаўку не адсоўвай, выпівай ды спаць.— Камашыла абцёр свае бліскуча-тлустыя ад сала губы.— Заўтра вялікая дарога, маршам ідзём ажно ў Дварчаны... Значыць, убачыш сваё Верасава.

— А там куды?

— Там?..— варухнуў плячом і перакрывіўся ў здзеклівым смяшку Камашыла.— Там ужо вайсковы сакрэт — не кажуць.

Камашыла, узяўшы ў Міці і набулькаўшы ў конаўку, доўга і маўкліва глядзеў у яе, разамрэлы, чырвоны твар яго перасмыкаўся, турзаўся і крывіўся ў п’янай міне. Нарэшце Камашыла перавярнуў у горла конаўку і, нават не скрывіўшыся, прыстукнуў ёю па стале.

— Вайна... Колькі згінула і колькі яшчэ згіне людзей. Але скажы, калі і хто шкадаваў чалавека?.. Ніхто! — і Камашыла зноў прыстукнуў конаўкай.— Ніхто не пашкадуе і нас! Чуеш?

— Чую,— Міця ап’янеў ужо і сам, бо перад вачмі перайначыўся, папрыгажэў свет. I ўжо з закратаванага акна ў нейкай вясёла-празрыстай, зыркай яснасці, як бывае гэтая чыстая прызрыстая яснасць толькі вясною, бачыўся далёкі белы гарадок, асвечаны залаціста-ружаватым сонцам, цёмна-ліловыя, са шчарбінамі проймаў, раскрышаныя вежы замка, ніжай за імі — чырвона-чарапічны дах касцёла, увесь шырокі свет з цёмнаю наміткаю лесу.

— I ведаеш, хто нас з табою заб’е? — учэпістая Камашылава рука адарвала Міцю ад закратаванага акна.