Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

Ад поезда, ад белай пары, якою пачмыхваў паравоз, на самы край высокага насыпу адступіўся немец з вінтоўкаю на плячы, у касцы, насунутай нізка на вочы.

— Во, каб туды гранату,— засмяяўся шасціпалы хлопец, азіраючыся на нары, падсвечаныя жоўтым касаватым сонцам.

— Ты што — дурны ці разумны?! — заварушыўся на нарах рыжаваты мужчына, па прозвішчы Шайпук, як называў яго Вайтовіч, і, угінаючы голаў ад сонца, дастаў з торбы скрутак падсушанай кілбасы.

— А хто чуе?

— Ён пытае — хто? Ды як кажуць людзі, поле чуе, лес бачыць,— і рыжаваты са злосцю адкусіў і пачаў жаваць вязкую кілбасу.— Прыпыніся, хлопец, гаварыць абы-што.

— Гэта праўда, мужчынкі, сцеражонага бог сцеражэ,— глытаючы слінкі, Вайтовіч доўга ўзіраўся, як рыжаваты мужчына са смакам жуе кілбасу.— Немец па-руску трохі знаецца. Так што і праўда маўчэця, каб было далей ад бяды.

Але хто знае, адкуль прыходзіць бяда.

У Баранавічах стаялі доўга — покуль збольшага падаілі перагарэлых кароў, што па каліву, як перад запустам, давалі малака, покуль напаілі ды накармілі іх, нахапіўся вечар. Перапальваючы калючы дрот, за блізкім мурам турмы з высока паднятымі вартаўнічымі вышкамі апусцілася ружовае мігатлівае сонца, што аставалася ў вачах сінімі сляпымі кропкамі. I ў рэдкім поцемку ўжо да гэтай сцяны падбег і, схаваўшыся за штабелямі старых трухлявых шпал, прысеў па сваёй патрэбе шасціпалы хлопец. Пасаромеўся, мусіць, што тут, пад вагонамі, яго ўбачаць мужчыны. Вядома, ён не спадзяваўся, што з вышкі яго найлепш прымеціць вартавы і не разабраўшы, хто ён — вязень, які вырваўся часам з-за калючага дроту ці проста выпадковы чалавек,— будзе страляць.

Шасціпалы, учуўшы першы стрэл, падхапіў рукамі штаны і, на хаду зашпільваючы іх, пусціўся ўцякаць, але тут яго ўжо насцігла і, скочыўшы на плечы, зваліла аўчарка.

Імполь заўважыў гэта тады, калі хлопец, адбіваючыся ад яе, качаўся ўжо на суседнім пуці каля чужога састава.

Імполь, як стаяў з вядром, так і рвануўся з ім на выручку...

— Хальт! — раптоўны кароткі крык спыніў Імполя.

Сягаючы шырокімі крокамі цераз рэйкі і расшпільваючы на хаду кабуры пісталетаў, да шасціпалага хлопца, якога рвала раз’юшаная аўчарка, ірвануліся двое немцаў у чорным — мусіць, з чыгуначнай паліцыі.

Імполь бездапаможна застыў, са страхам і дзівам пазіраючы, як яны, адагнаўшы аўчарку, няшчадна нагамі пачалі мясіць хлопца.

— Гэта наш, во адсюль,— Імполь махнуў вядром, і на яго, ашчэрыўшы пашчу, раптам гаўкнула і паднялася, натапырваючы шэрсць, цёмна-сівая, з белаватай грудзінай аўчарка.

Высокі немец, копнуўшы ботам, за каўнер падняў хлопца і гэтак, трымаючы за каўнер, папхнуў перад сабою пад высокі з калючым дротам турэмны мур. Хлопец ужо ішоў як адрошаны і сам не свой.

Другі, тузаючы за нашыйнік дужую лютую аўчарку, што парывалася назад, да Імполя, ішоў услед за імі.

Спатажаны, разгублены Імполь азірнуўся ўздоўж састава, убачыў Вайтовіча, што, атрасаючы з сябе сена, вызіраў з вагона, і подбегам пайшоў да яго:

— Чуеш? Хлопца нашага забралі.

— Хто забраў? За што? — Вайтовіч злавіў нагою жалезную прыступку і задам скочыў на тлуставатую, залітую мазутам зямлю.

— Ды немцы. Ці не чыгуначная паліцыя. Але павялі вунь пад турму...

— Чаго ж гэта? — расцяжна і спакойна спытаў Вайтовіч і зноў пачаў атрасаць з сябе сена.

— Трэба ж ратаваць! — Імполь нервова за скрыпучы вочап трос вядром.

— Вот галава. Куды ты пойдзеш? Упоцемку і падстрэляць, як качку. Я чуў, як тут бабахалі.

— Дак гэта ж па хлопцу стралялі.

— А што, нам пад пулі лезці? Лезьма лепш у вагон. А хлопец, можа, і сам выцерабіцца.

На нарах у вагоне, як курыца на седале, капашыўся і ўкладваўся спаць сонна-маўклівы Шайпук, падаваў выгляд, што гэтым толькі і заняты. Нарэшце, калі скрыгатліва застукалі буферы вагонаў, калі натужліва зачахкаў паравоз, зрушваючы з месца састаў, Шайпук ачнуўся ад свае дрымоты і, спуджаны, штырхануў локцем Імполя:

— Слухайце, а дзе гэта наш хлопец дзеўся?

— Можа, дзе з немцам,— за Імполя азваўся і пазяхнуў Вайтовіч.

— Я бачыў сам, як у крайнім вагоне, адкрыўшы кансервы, вячэраў немец. I чаем мяне пачаставаў,— зашамацеўшы сенам, перавярнуўся на другі бок Шайпук.— Хлопца там не было.

— Арыштавалі яго,— чуючы злосць і на Вайтовіча, што заставаўся спакойна-раўнадушны, і на сябе, што збаяўся аўчаркі і не выратаваў шасціпалага хлопца, сказаў Імполь.

— Хто?

— Чыгуначная паліцыя. Мусіць, падумала, што ўцёк з-за калючага загараду, з цюрмы.