Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Яно ж так...— густа і расцяжна засоп Царык.— Свой свайго і душыць. Свет так створаны,— ён прысунуўся бліжай, запах даўнім потам, густым тытунём: — А пра мяне нічога не распытвалі ?

— Не...

— Значыць, памагае Карыба. Дайшоў да Наваградка.

— Пра Наваградак намякаў немцу і Бортнік.

— Ого, у лесе пэўна здох воўк,— і ляпнуў цяжкаватаю, як пранік, рукою па Міцевым калене.— Будзем на волі. Я, можа, і не пайшоў бы да гэтага Карыбы, але, як кажуць, і да грыба трэба нагнуцца.

— Го, мужчынкі, досыць шаптацца,— гукнуў з другога дашчанага, наспех збітага палка, невялічкі з задзірыстым носам Васіль Самахвал: — Частуйцеся хлебам. Жонка прынясла. Я ж усяго як два тыдні жанаты.

— Ну? — Царык павярнуў туды свой гарбаваты, цяжка спушчаны нос.— Што ты кажаш?

— Праўду кажу.— Самахвал развязаў на рудаватай, старой торбе туга звітую аборачку, выцягнуў паўакрайца, разламаў на кускі.

— Чорны, мусіць, з гірсаю? — спытаў чарнявы, нядаўна пабіты, з падпухлым і пабрыдчэлым, як не сваім, тварам цыганісты мужчына.— I на смак во гаркаваты,— сказаў ён, пажаваўшы хлеб.

— Можа, і з гірсаю. Хутар пры балотцы. Шмат яе там у збожжы расце.

— Так ты кажаш, цябе яшчэ цёпленькага ад жонкі адарвалі. Не далі і рассмакавацца,— загаварыў маўклівы, немалады мужчына з сівымі пасмамі валасоў, што лезлі з-пад кепкі.

— Не далі,— махнуў рукою Самахвал, пазіраючы на «лятучую мыш», што пакалыхвалася над яго галавою, сеючы жоўтае дрыготкае святло.— Я ж пра гэта і немцу сказаў.

— I думаеш, выпусцяць? Га-га-га,— зарагатаў тоўстым дужым голасам чарнявы мужчына і зноў пагайдаў за сваю скалечаную, з раструшчанымі пальцамі руку.

— Ціха ты, мала табе адной балячкі? — прыстрашыў яго Самахвал.

Гэты рогат і праўда, мусіць, учула варта, бо зараз жа за дзвярмі цяжка і ўедліва заскрыгатала жалезная засаўка.

У нешырокую пройму з-за дзвярэй гаркнуў уладна-пагрозлівы голас:

— Тушы «лятучую мыш»! Досыць выскаляцца, а то зараз пералічу зубы.

I калі з едкім скрыгатам дзверы зачыніліся і недзе на сходах заціх тупат і шоргат крокаў, пабіты мужчына сваім таўставатым голасам зноў ускалыхнуў порсткую іскрыста-мігатлівую цішыню падвала:

— Хлопцы, чуеце?

— Чаго табе?

— Я ў срачы ціхенька паадрываў дошкі.

— I што?

— Хлопцы, можна ўцячы.

— Улезеш у калатушу і не выберашся.

— Не дурыся. Каб у мяне не калекая нага, фігу ён мяне дагнаў бы.

— А пуля што?.. Хібя пуля не дагоніць?

Пад гэтую гутарку Міця ціха драмаў. Цемната падвала змянілася на цемнату і скразнякі цягніка: ён недзе ехаў у гулкім, пустым вагоне, што скрыпеў на паваротах, палахліва мільгаючы агаркам свечкі ў ліхтары пад круглаватаю столлю над дзвярмі, то ішоў зялёным лужком, і кругом яго падымаўся вялікі — сасна ў сасну — бор, то ўцякаў праз чорныя сутарэнні, праз доўгія дашчаныя баракі ўжо разам з ёю, з Чэсяю, і нехта ў міг вока дужаю рукою схапіў Чэсю, і яна знікла ў вялікай цёмнай пустаце...

Міця прачнуўся і пачаў макрэць ад ліпкага поту.

Цяжка, уедліва рыпелі ўжо грымотныя, акутыя бляхай дзверы, і ўчарашні хрыплавата-злы голас клікаў яго, Міцю.

Яшчэ санлівы, неакрыялы ад нядаўняга страху за Чэсю, яшчэ ўсё бачачы тую чорную прорву, куды знікла яна, Міця, подагнаны паліцыянтам, выйшаў на двор, на сцюдзёны дожджык, што рэдзенька пакрапіў каменні бруку — і знямеў: сярод двара каля куста вербалозу ў жоўта-пухкіх катках знябожана сутуліўся бацька.

З цярплівым прытоеным чаканнем з-пад чорных і зласнавата навіслых броваў глядзелі яго вочы.

— Тата, ты чаго тут? — Міця падбег да бацькі, абняў, учуўшы пах вільготнай, едкай воўны ад яго суконнага каптана.— I так рана?

— Для мяне ўжо ні вечара, ні раніцы няма. Не сплю каторую ноч.

— Поцемкам ішоў. Маглі і застрэліць.

— Мяне ўжо куля не бярэ. Цэлае мястэчка прайшоў, і каб адзін сабака агукнуў. Дасі веры ці не, а ні адзін.

— Што там удома?

— Што пытаеш, хібя не чуў? — бацька пакасіўся на паліцыянта, але той, нібы нічога не чуючы, цёр крывым, сагнутым пальцам вока.— Ваўчка павесілі...

— Хто?

— Казакі... Во як цяпер робіцца. Адныя прымушаюць слупы рэзаць, другія за гэта вешаюць.

— Калі гэта прылучылася?

— Пазаўчора, Крыжы мы перад вёскаю ставілі. Ад бяды ўсё ратуемся, а ратунку-то і няма.

— А як ты сам?..

Бацька ўздыхнуў, адхіліўшы голаў, пазіраў на жоўты ад пухкіх каткоў, саладжава-прытарны смярдзючы куст вербалозу, што разросся тут сярод бойнага бруку, марудзячы загаварыў:

— Нож у сэрца. У Дварчаны ўжо ледзьве прышоў.