Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Міцек! — задушлівы, глыбокі ўскрык вярнуў Міцю нешта даўняе, шчымліва-радаснае.

— Да арыштаваных не падыходзіць! — прыкрыкнуў Пясэцкі і, апярэджваючы Чэсю, падбег да калоны вязняў.

— Міця, за што? — Чэся, саскочыўшы з веласіпеда і ведучы яго блізенька каля сябе, здзіўлена-вялікімі вачмі глядзела на Міцю.

— Не ведаю, Чэся.

— Што перадаць табе?

— Нічога.

— Я во наспех нешта ўзяла,— з кіраўніцы яна зняла белую торбачку з вышытай у двух зялёных лісціках ружай.

— Я сказаў адысці ад арыштаваных! — злосна ўжо зароў Пясэцкі і рвануў з Чэсіных рук вышываную торбачку.— Падаянкі трэба перадаваць толькі праз паліцыю.— I махнуў гэтаю торбачкаю.— Там, у камендатуры.

Чэся нечакана павярнула веласіпед і нечакана загарадзіла дарогу Пясэцкаму.

— Тадэк, ты ж быў добры.

— Добрыя даўно звяліся,— ён адвярнуў сваю дзюбаватую чорную шапку і падняў палатняную торбачку.— На і адыдзі, калі не хочаш мыць у паліцыі падлогу і сходы.

Міця ледзьве трываў, душа гарэла ад нянавісці і гневу, што не можа ўдарыць, забіць Пясэцкага. Перасільваючы сябе, папрасіў толькі:

— Чэся, не трэба, не прыніжайся.

— Што рабіць, Міцек? Можа, схадзіць куды, папрасіць? Можа...

Міця маўчаў, угнуўшы голаў, пазіраў, як слізгала на няроўных каменнях калекая ў чаравіку з высокім скрыўленым заднікам нага дужага, падобнага да цыгана мужчыны. Ён усё спатыкаўся і пахістваўся набок. Поруч шоргаў доўгімі, як ночвы, збітымі, упэцканымі ў гліну і размоклымі туфлямі Лаўрын Царык.

Пішчалі ад вады і Міцевы, каторы ўжо дзень не сушаныя, расквашаныя і ажно сівыя чаравікі.

I праўда, што рабіць, каго прасіць, як ратавацца? Вайна разагнала, раскідала ўсіх.

— Міцек, я ведаю. Я дагадалася, куды ісці,— наскочыўшы ў выбоіну, заляскаў і балюча зазвінеў Чэсін веласіпед.

— Куды ты пойдзеш, Чэся? — Міця, прыгледзіўшыся, бачыў, як змянілася, як пасталела яна, як нешта смутна-хваравітае абяскровіла яе твар і пасініла, сцягнула яе падпухлыя вусны.

— У Наваградак.

— Каго там знойдзеш ці дапытаешся цяперашнім часам?

— Знайду... Камашылу...

I тут ужо зусім выйшаў з цярпення, не вытрываў Пясэцкі, але голас яго сарваўся і захрас у пракураным горле. Нарэшце, адкашляўшыся, ён крыкнуў па-польску:

— Холера! Псякрэў! Не вольно розмавяць! [12] — Халера! Псякрэў! Не дазволена гаварыць! (польск.).

— Як ты, Чэся? — нібы не было гэтага злога, помслівага напамінку Пясэцкага, задраў сваю кепачку Міця.

Яна махнула перад тварам рукою, нібы хацела засланіцца ад раптоўных слёз, доўга маўчала, пракоўтваючы свой даўкі боль, нарэшце адазвалася, ужо таксама па-польску:

— Не мартві сень о мне. Чуень сень добжэ [13] — Не гаруй пра мяне. Чуюся добра (польск.). ,— і падняла руку ў карычневай шоўкавай пальчатцы, скоранька перабіраючы скурчанымі пальцамі, струнка прыпаднялася ўся, каб бачыць за чужымі плячмі і галовамі Міцю: — Цалуень ці моцна [14] — Цалую цябе моцна (польск.). .

I асталася стаяць на шарым, выкладзеным квадратнымі плітамі тратуары пад доўгім галлём чорнай грушы, што пераважылася цераз мігатлівы, зліты ў адзін пас штыкетнік.

— Шыбчэй, холера! — зноў уедліва гаркнуў Пясэцкі.

За навалам пераплеценага, аблашчанага вясновым сонцам прысаддзя, за гонтавымі жаўтлява-замшэлымі дахамі местачковых будынкаў падымаўся мутна-бляшаны, пабіты ржавымі плямамі дах мураванкі.

Міця азірнуўся: Чэся, падаўшыся яшчэ да крутабокай, абклеенай афішамі тумбы, спынілася за ёю і, трымаючы адной рукою сцішана-паслухмяны веласіпед, а другою, бездапаможна-скурчанай, закрыла вочы і здрыганулася ад сцішнага плачу. I Міця нечакана пачуў яе стогн і ўсхліпы. Стрэчныя людзі азіраліся то на яе, то на купку вязняў, што глухаватымі крокамі ступала па старым выбоістым бруку. На вузкую вуліцу ў чорным адчаі хілілася калюча-голае і крывое галлё прысадаў.

У Міцевай душы нязносна зашчымела і запяклася балючым, як вытрываць, згусткам крыўда на гэты пусты, сінявата-хмуры вясновы свет: няўжо яны не стрэнуцца болей, няўжо не будзе той пяшчоты, салодкага адчування адно аднаго? Няўжо не вернуцца хвіліны кароткага шчасця, няўжо наперадзе чэрствыя, пакутныя дні чакання блізкай смерці?

Нібы здагадваючыся пра гэтыя цяжкія, трывожна-затоеныя Міцевы мыслі, ужо вечарам на цвілых, слізка-азызлых ад падвальнай вільгаці нарах да Міці падсунуўся Лаўрын Царык, здушана зашаптаў, падмахваючы галавою назад, на паўкруг закратаванага, нібы ў касцёле, тоўстымі прэнтамі акна, што выходзіла на глухі дзядзінец даўнейшай сальнай лаўкі дварчанскага гандляра і прайдзісвета Станчука-Дранчука: