Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Гэ, гляджу, ты ўжо саўсім скіс,— і штырхануў локцем.— Дзень-два трэба патрываць, а там — на волі...

— Хто знае, як будзе,— Міця верыў і не верыў, бо было нешта па-дзіцячы смешнае ў Царыкавай радасці.

— Праўду кажу... Сам бачыш: нас пакінулі тут, у паліцыі, а астатніх перадалі казакам. Там людарэзы горшыя, чым паліцыя.

— Няўжо Пясэцкі пашкадуе нас?

— Гэты, каб прымеў, жыўцом з’еў бы. Але наш лёс не ў яго руках.

Сёння і праўда тых сямёра мужчын і сярод іх здаравеннага, пад два метры ростам, дварчанскага балагола Таўкуна не прывялі ў гэты смярдючы, з нявыветраным духам елкага сала падвал. Значыць, Царык кажа праўду, Пасля вячэры, на якую разам з закурэлым аплеценым дротам ліхтаром, што падвесілі за ржавы крук пад шурпатай столлю, прынеслі па кансерваванай бляшанцы несалёна-цёплага пойла, зверху якога густа, як раска на цвілой сажалцы, плавала грэцкая луска, усіх па калейцы пачалі вызываць на першы допыт.

Сутулаваты, з падбрытымі вусікамі, што чорнай, нібы наклеенай кажурынкай зачапіліся пад наздраватым носам, Сідорык першым паклікаў калекага, з падвернутай ступою мужчыну.

Нясмела ступіўшы і зачапіўшыся няспрытнаю нагою за парог, цыганаваты мужчына вярнуўся праз паўгадзіны, а то і менш, з падпухлым, апаласканым халоднаю вадою тварам і акрываўленаю ў пальцах праваю рукою, якую ён пагушкваў, прытрымліваючы левай, і крывіўся, падкусваў губу, каб перабіць і суняць боль.

I ўсе, зіркнуўшы на акрываўленую руку, таксама астуджаную ад гарачага болю шчымліва-халоднаю вадою, без ніякага роспыту, маўчучы, здагадаліся, што яе раструшчылі, усунуўшы каля завесаў у дзверы.

Цыганаваты мужчына прысеў на азызла-слізкі ад вільгаці палок чамусьці поруч з Міцем і зноў ад болю, ажно трасучы падбародкам, уцягнуў са свістам у сябе гэты затхлы дух падвала.

Ён нават нешта сказаў, але яго перабіў востры неспадзяваны, нібы ляскат перуна, голас Сідорыка:

— Корса-а-к!

Цяжкія, акутыя цынкавай бляхай дзверы ўедліва зарыпелі, адсланяючы паўцёмны і вузкі калідор.

Міця, чуючы ўсё яшчэ тупаваты боль у прыдушанай каменем назе, выйшаў у калідор, дзе ў малочнай, падвешанай да столі лямпачцы слепаватай чырванню датляваў валасок. Тут панура туліўся ад настылага холаду падвала яшчэ адзін паліцыянт.

Халаднавата і не вельмі светла было і ў прасторным пакоі на другім паверсе мураванкі, куды Міцю падапхнуў, мацюкнуўшыся і астаўшыся сам у калідоры, сутула-сухарлявы злосны Сідорык.

Шары, забэрсаны поцемкам вечар ціснуўся да двух шыракаватых вокнаў на шэсць балонак з ніжняй форткай, якую, пэўна, пабаяўшыся скразняку, локцем штырхануў немалады ўжо сіваваты немец з вітымі пагонамі на салатавым мундзіры.

«Жандармерыя»,— вызначыў Міця, спыніўшыся каля венскага крэсла.

Тут жа за сталом сядзеў яшчэ адзін у нямецкай зеленкаватай форме. Далей і абапал стала яшчэ двое — у чорных мундзірах з шарымі каўнярамі і з шарымі закарвашамі. Ужо свае, з паліцыі: камендант Бортнік і тутэйшы паляк Ядлоўскі, меншы па званні, бо нават у абмотках.

З боку ад Міці на шыракаватай абслізганай з жалезнымі падпорамі лаўцы, што стаяла сярод няроўнага, з тупаватым вуглом пакоя, зашчаміўшы між каленяў тоўстыя кулакі, сядзеў асалавелы, недаспаны з чырвонымі, як у ангорскага труса, вачмі, ужо нават і добра знаёмы па шостым класе, бо далей не вучыўся, Стась Дабрыян. Міця сумеўся і апаў душою, убачыўшы яго тут.

Не хацелася верыць, што ціхі, сарамяжлівы і ўжо зусім баязлівы Стась Дабрыян, якога папіхалі ўсе, а найбольш здзекаваўся Тадак Пясэцкі,— уссунуўшыся яму на спіну і трымаючы за вушы, ездзіў па класе і нават яшчэ пад рогат усіх расцяжна бэкаў,— ачуціўся тут у катоўні? Няўжо час, вайна, чужая смерць, на якую кожны нагледзеўся, так змяніла, так перайначыла і знявечыла людзей?

Міця краем вока зіркнуў на жоўтую, як выскаблены стол, лаўку і ўжо між Дабрыянавых зашчэмленых каленяў убачыў абшморганы да бляску шомпал, які востра і балюча ўпіраўся ў халяўку кепска зашнураванага, з высалапленым языком чаравіка.

I ўспомнілася ўжо іншае, чутае нядаўна ад кабет у Верасаве, што ў паліцыі лютуе нейкі кат, які замучыў дварчаскую кабету, поручы і круцячы шопмалам у незагоеную прастрэленую рану.

Няўжо гэта ён, сарамяжлівы Стась Дабрыян?

— Не азірайся,— пачуўся адтуль, з лавы, Стасеў і не Стасеў грозлівы голас.— Часу няма, ноч на дварэ. Распранайся.

— Пачакай,— падняў левую руку Бортнік, правай ён круціў, раструшчваў кончык прымоклай жоўтай цыгарэты.