Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Ну, показывай,— нібы нехаця пагадзіўся і першым сеў у сані высокі ў абшморганай тужурцы.— Только смотри, не балуй!

У зеленавата-жаўтлявым хвойніку, дзе ўжо цягуча і млосна пахла падагрэтаю смалою і вясёла-звонка, чуючы блізкую вясну, падсвіствалі белашчокія жвавыя сініцы, Імполь прыпыніў каня, каб прычакаць «гасцей», што, пахрумстваючы снегам, ішлі ззаду, саскочыўшы з саней перад крутаватым грудком. Нацягнуўшы тужэй сваю суконную, пасаджаную набакір кепку, нясмела сказаў, што ўжо вернецца назад. Гаварыў, стоячы перад гэтым высокім, у чорнай доўгай тужурцы, аблушчанай на згібах рукавоў, і прымаючы яго за старшага. Але старшым аказаўся ці не Жэнік Рэпка, бо, прымружыўшы вочы, калюча зіркнуў на Імполя і махнуў рукою, даючы знак і гэтаму ў тужурцы, і курносай з пухлаватым тварком дзяўчыне ў цёплай пуховай хустцы, ісці за саньмі, а сам затуліўся за шурпата-ружовы камель хвойкі і, бурачы на шара-брудным, зацярушаным ігліцаю снезе, жаўтлявую лейку, спытаў:

— Бортніка ведаеш?

— Ды як сказаць...— запнуўся Імполь, цярушачы ў жолаб жаўтлявай паперы густа-пякучы, ад якога аж свярбела ў носе, карычневы самасад.

— А во што перадасі яму.

— Каменданту, ці што?

— Ага, яму.— Жэнік Рэпка з-пад даўгаватай суконнай курткі, падпяразанай шырокім рэменем з начышчанай пражкай, дастаў ужо свой новенькі ППШ, нібы пахваліўся ім, ляпнуўшы рукою па прыкладзе: — Скажаш Бортніку, каб у нядзелю па палудні быў у дамоўленым месці.

— Дзе?..— не разабраўся Імполь.

— Ён знае,— па куртцы, ловячы гузікі і зашпільваючы іх, забегалі кароткія Жэнікавыя пальцы.— Знойдзеш яго і скажаш...— пад белай касматай кубанкай злосна заварушыліся чорныя густыя бровы.— Скажаш толькі яму...

— Ці я ўжо не дурбаю?

— Не будзеш дурбаць...— Жэнік Рэпка паправіў, падбіў вышай сваю кубанку і загрукаў па сіняватым лядку высокімі, з падкручанымі для форсу халяўкамі штыўнымі ботамі,— знойдзем і ў тым свірне каля солі.

Нешта зняважлівае, помсліва-злое працяло Імполя, але ён стаяў нейкі разгублены і сцішэлы, пазіраючы, як бег Жэнік Рэпка, як мільгалі яго збітыя абцасы з бліскуча-залацістымі цвікамі.

Гэтае ненавіснае, пагрозлівае «знойдзем» Іполю ўспомнілася ў халодным, настылым свірне, дзе маўкліва кіркавалі соль і нічога не распытвалі грузчыкі, толькі злосна касіўся і гучна чмыхаў у свой даўгаваты нос недавольны Вайтовіч, што Імполь не прынёс ад партызан даведку, як не забывалася і ў маленькай настылай нейкім вільготным холадам хатцы старога Ладзімера, куды яны прыйшлі на шараку, з поўнымі кішэнямі бойнай, шарай солі.

Стары Ладзімер, здрабнелы, высахлы, у сподняй палатнянай, даўно нямытай кашулі, са зморшчанай, загарэлай яшчэ ўлетку і непабялелай шыяй, страсянуў худымі плячмі не то ад холаду, не то ад таго, што ўбачыў і пазнаў Імполя:

— Уга, які госць! Дзе ні бываем, усё спатыкаемся.

— Ты, дзядзька, анцімоніі не разводзь,— вывернуўшы палатняную кішэню ў здубянелым шарачковым пінжаку, на стол высыпаў соль асадзісты дужы грузчык з шырокім і пляскатым, як лапата, носам.— Шукай, каб было чым соль акрапіць. Бачыш, колькі насыпаў?

— Сып, сабе намалоціш. Чаго ты? Усякі звер свой хвост хваліць,— махнуў рукою і трохі пахіснуўся стары Ладзімер — ён быў на падпітку.— На, вокны завесь, а потым пра самагон спытаеш,— ён пашоргаў рукою па чаране печы і кінуў адтуль парцяную ў ружовыя балонкі радзюжку. Знайшоў там і другую — суконную, залаціста-жоўтую, у крыжы, як рызу, і кінуў яшчэ яе.

Нарэшце, памарудзіўшы, прынёс недзе з сенцаў аплецены буталь і падняў за абедзве ручкі на стол, дзе ўжо курэла, пахістваючы жоўтым касьніком, гранёная з бульбяным чэрствым кружком на доўгім рыльцы сіняватая газоўка. У керасін, каб ён не так скора гарэў, падсыпалі соль, і газоўка раз-пораз пастрэльвала іскрамі і цьмяна пыхкала агнём.

— Самагону досіць, абыле жыццё было,— зноў страсянуў худымі вострымі плячмі стары Ладзімер.— А тут праз мяне бяда прылучылася. Не чуў? — з глыбокіх вачаніц на Імполя зіркнулі сінія нявыцвілыя вочы.

— Досіць пра адно і тое! — крыкнуў на старога высокі, худы, з тонкімі, злосна падцятымі губамі грузчык.— Прыкусіць дай чым.

— Бяры,— стары, нават не азіраючыся, навобмацак нагою чарпануў пад лаваю і за лучок выцягнуў кошык з цыбуляю.— Во прарасла халера. Затое з пер’ейкам,— ізноў за шырокаю чужою спіною знайшоў Імполя: — Хлопцаў тут, у Дварчанах, пастралялі. Так гэта праз мяне.

— Як праз вас?

— Ды во слухай.

— Яго малітве і канца не будзе,— грузчык развязаў сваю рыжаватую ў тлустых плямах торбу, дастаў брусок сала з акрайцам хлеба, пайшоў за перагародку да печы, прынёс тоненькі нож з драўлянымі тронкамі.— Налівайце, хлопцы.