Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Ну ж і перапудзіла цябе, гляджу... Але ж прыдзецца ісці табе назад.

— Як назад?

— Узяць тую фурманку ды ехаць сюды. Без партызанаў, вядома. А мы соль прыгатуем.

— Праўду кажа,— шухнуў у мех шарую соль і абапёрся на пусты шуфель Імполь.— Іншага выйсця няма.

Вайтовіч, маўчучы, паглядзеў сабе пад ногі і, тоячы нейкую глыбокую, перамешаную са страхам злосць, сказаў:

— Гінуць, то ўжо адному, нашто ж усім...

— Са смерцю яшчэ ўспеецца, падганяй фурманку! — цвёрда загадаў каржакаваты, свідруючы сваімі маленькімі чорнымі вочкамі сутулую спіну Вайтовіча, што з цёмнага свірна выплыла на калючае вясновае сонца.

...З саньмі, падсцёбваючы невысокага, касматага, сібірскага коніка, Вайтовіч пад’ехаў скора і адзін, пудка-насцярожаны, азіраючыся на чырвоны чарапічны дах белай сінагогі, па вокны схаванай за цаглянай атынкованай сцяною, каля якой, не глушачы матор, смуродзіў сіняваталіловым дымам папяловы, з адкрытым верхам «фіят». Там стаяў, выставіўшы ўперад ногу з бліскучым ботам, высокі немец у салатавым шынялі з футравым каўняром. Пры боку ў яго, палохаючы Вайтовіча, вісеў страшна-даўгаваты, жоўты маўзер.

Перад ганарыстым немцам знябожана гнуўся ў халаднаватым шыняльку дзюбаносы Антон Бортнік — камендант дварчанскай паліцыі,— за польскім часам дробны гандляр — гаспадар крамы з іголкамі ды ніткамі, цяпер, ачуціўшыся ў нямецкай паліцыі, хітраваў: то дагаджаў немцам, то знаўся з партызанамі, праз свайго паліцыянта падказваючы, калі і ў якім кірунку рыхтуецца аблава.

Згледзеўшы немца, прыцішэлі і грузчыкі. Яны ўжо каторы дзень кіркавалі соль і ўжо каторы дзень цягалі яе дадому не толькі ў шырокіх кішэнях, прышытых пад поламі каптаноў ды курткаў, а нават спадыспаду ў калошах штаноў.

— Не марудзь, іці тваю налева! — дужы каржакаваты грузчык за вобраць здаў каня, каб сані прыйшліся бліжай да парога і каб было спрытней перакуліць у іх белыя, насыпаныя пад завязку, і цяжкія, як наладаваныя каменнем, мяхі.

— I праўда, трэба спяшацца, покуль сюды не падышоў вунь той фельдфебель,— Імполь, двойчы абкруціўшы жычку, туга, на добрую зашморгу завязаў мех.

— Знаю яго. Гэта — ортскамендант [7] Начальнік гарнізона (ням.). ,— каржакаваты грузчык прыгнуўся і падаў Імполю далоняй угору сваю дужую, з караткаватымі пальцамі руку, каб узяць спадыспаду і перакуліць мех.— Летась за пакражу суконных коцаў ведравіцкіх мужчын пастраляў.

Да цяжкага, пудоў дзесяці, мяха падбеглі яшчэ Вайтовіч і хударлявы, з доўгай жылістай шыяй грузчык, зарослы рыжаватай густой шчацінай.

I тры круглыя, як сытыя япрукі, белыя мяхі адзін за адным борзда паляцелі ў нізкія, засыпаныя сухім гарохавіннем розвальні. У верхнім мяху раптам распаўзлося шво, і на брудны зледзянелы снег шапаткім, як жвір, струменьчыкам пацякла соль.

— Халера не возьме, едзь, чаго прыглядацца,— рыжаваты, зарослы шчацінай грузчык узяўся за ручку ў санях, каб памагчы выехаць з лагчынкі нядужаму, дробнаму сібіраку.

Вайтовіч, выкіраваўшы каня на вуліцу, абышоў круга саней, пачакаў, покуль праедзе адкрыты з двума немцамі, цёмна-папяловы «Фіят», і кінуў Імполю лейцы:

— Заедзеш спярша да мяне.

— Чаму гэта я? — Імполь падхапіў скураныя, зашмальцаваныя да бляску ляйчыны.

— I квіток вазьмі,— не адказаў на запытанне Вайтовіч, пакапаўшыся ў сваіх суконных і шырокіх, з адвіслымі торбамі галіфэ, захрумстаў складзенаю ў некалькі столак паперкаю.— Тут усё як належыць... Дзвесце пяцьдзесят кіль... I гасцей правядзеш. Пакажаш дарогу, што каля бальніцы... Яна не вельмі бойкая... Зловяць іх — зловяць нас...

— Тут ужо ўсім пятля,— варухнуў сваімі густымі рыжымі бровамі крываногі, каржакаваты грузчык, пазіраючы на смуглавата-прыгожага, у пляскатай кепачцы, з-пад якое лезлі струкавата-чорныя, сіняватыя валасы, высакаватага Імполя і нечакана спытаў: — Бабы, мусіць, любяць цябе?

— Ды крыўды на іх не маю,— Імполь шлёгнуў ляйчынаю па касматым і вузкім крыжы нізенькага сібірака.

Пераціраючы засмечаны жоўтаю саломаю і конскімі яблыкамі зледзянелы снег, сані тонка завішчалі і зарыпелі пад цяжарам мяхоў.

Вайтовіч, падымаючы і пакутліва несучы свой гарбаваты, трохі нахілены набок нос, нагнаў Імполя, чапіў леваю рукою за плячо:

— Можа, спраўку дадуць?

— Пра якую спраўку пытаеш?

— Ды во... што соль узялі.

Імполь нават паслізнуўся, шчокі ў яго наліліся чырванню і, бліснуўшы бялкамі, вырачыліся сіняватыя вочы:

— Табе наўме спраўка, глядзі галавы!..