Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Я пішу, што Ярафеева забілі.

— Кто знает, может, только ранили...— уздыхнуў і паціснуў правым плячом Лобаў, пазіраючы на ружаваты брусок сала, які наразала на тоўстым днішчы старая Рэпчыха.

Яна перастала ляскаць тонкім, зрэзаным нажом, падграбла локцем з’еханыя на лоб валасы і, павярнуўшы свой звялы, зморшчаны і курносы твар да Жэніка, спытала:

— Каго ж забілі?

— Ды там, на станцыі... Аднаго нашага...

— I ты ходзіш туды?

— Куды я хаджу, ты, маці, не ведаеш!

— I не ведаю. Усё чакаю дзень пры дні. I ўжо дні годам здаюцца.— I па зжоўклым твары яе адначасна пабеглі дзве слязы. Адну з іх яна злавіла ротам і, чуючы яе салёны смак, сказала: — Не хадзі, сынок, на станцыю. Там згінуў наш Сяргейка, згінеш і ты.

— Маці, не хавай мяне, я жыць хачу!

— А я ўжо — не. Во мокрая ўся, хоць ты мяне выкручвай. Пашкадуй мяне...

— Не румзай,— Рэпка, склаўшы ў некалькі столак жоўты квіток, прыгладзіў яго, двума пальцамі сунуў у маленькую, для гадзінніка, кішэньку і падняў на маці бліскучыя вочы: — Сёння ж святая нядзелька. Можа, што прыхавала, маці, чуеш?

— Вой, праўда ж, дзеткі,— вінавата ўсміхнулася яна і, не сціраючы слёзы, нейкая ўся згорбленая, у шарай суконнай камізэльцы, нагнулася пад прыпек, адшморгнула полку і нязграбнаю старэчаю рукою дастала бутэльку сіваватай самагонкі, закаркаванай палатняным заткалам.

У яе, адзінокай, старой кабеты, ціхай крыніцай бруілася свая патаемная, спакутаваная радасць — у хаце сядзіць сын.

Пляската-мокры, дакураны ўжо так, што нават апякаў пальцы і губы, канчар скручанай з самасаду папяросы Імполь кінуў на мурзаты курган, паслухаў, як ён ядавіта шыпіць, па-звыкламу яшчэ наступіў, крутнуўшы крывым збітым абцасам зношанага чаравіка, і тады ўжо ўвайшоў у расчыненыя дзверы драўлянага склада — колішняга яўрэйскага свірна з падгнілымі да жоўтай парахні падвалінамі і пазелянелым гонтавым дахам.

Пасля сляпучага, што асталося ў вачах залатымі здвоенымі кропкамі, веснавога сонца, склад здаваўся чорнай патайной і невідушчай глыбінёю. Імполь зажмурыўся, каб прывыкнуць да цемнаты, і ўчуў у ёй востры, як па камені, цюк жалеза, шоргат цяжкіх крыг і рыпуча-тугія, як па мокрым жвіры, крокі.

Каламутная глыбіня пахла ёдавай гаркаватасцю. Імполю ўспомнілася, што так калісьці пахла з точанай драўлянай сальніцы шарая бойная соль, як пахла яна і з лусты аржанога хлеба.

Ён расплюшчыў вочы, і з глыбіні поцемку выплылі і сталі выразнымі чорныя постаці мужчын, што махалі кіркамі. Іх было двое рослых, трэці — нізенькі, у даўгадзюбай кепцы — шуфляваў, сыпаў бліжай да праходу раструшчаную соль і адсоўваў раскрышаныя крыгі ад скамянелай і высокай, што падымалася да самых бэлек, глыбы. Дробным вострым градам соль ляцела ажно пад парог.

— Імполь? — спытаў нізкі, сутулаваты мужчына, не падымаючы доўгага брыля пляскатай кепкі і набіраючы няпоўны шуфель шапаткога крошыва.

— Ага,— адклікнуўся Імполь, пазнаючы спачатку па голасе, а потым і па сутулаватай спіне Янку Вайтовіча.

— Ідзі пашуфлюй.

— Што тут ужо шуфляваць,— адазваліся з далёкага кута, перастаўшы дзяўбці кіркамі чорную глыбу.— Палуднаваць пара.

— Глядзі ты, выгаладаўся.— Вайтовіч кінуў Імполю шуфель і знайшоў у шырокіх суконных галіфэ, падшытых між ног чорным хромам, брудную пакамечаную хустачку.

— Я збегаю ў кантору, гляну, колькі ж часу.

— А што там бегаць, і па сонцы відаць, што полудзень мінуў.

— Уга, як ты ўжо бачыш з кута тое сонца,— засмяяўся Вайтовіч і выцер, адкінуўшы адною рукою кепку, спацелую ямку лысаватага цеменя.— Збегаю ўсё ж,— сказаў, нібы апраўдваючыся, і зняў са сцяны, дзе яшчэ вісела адзежа гэтых двух, свой шара-белаваты, як працярушаны мукою, але злубянелы, з’едзены соллю суконны каптан.

Гэтыя двое паднялі вушы, паслухалі, як глухнуць за сцяною шпаркія Вайтовічавы крокі, і адзін з іх — даўгашыі і тонкі — сіплавата хіхікнуў:

— Гэ-э, ці знаеш, куды бяжыць?

— Чаму ж не.

— Да маладой узбечкі.

— Такія, брат, сцёгны. Дзіва, што не пабяжыш,— зноў засмяяўся сіплаваты і скочыў з высокай укамянелай глыбы на дол, заскрыпеў, як па мерзлым снезе, па нацярушанай солі.— Але ж з маёю натураю перасіліць сябе трэба,— ён зажмурыўся, пакруціў галавою, убачыў маўклівага Імполя і вінавата засмяяўся: — Гэта мы тут пра нашага магазінера гаворым. Можа, ты які сваяк яму?

— Чаму сваяк?

— На работу ўзяў,— цюкнуў кіркаю той, што стаяў на чорнай глыбе.— I да солі адразу прыставіў.

— Мы ж паўгода нямецкіх свіней, каб яны павыдыхалі, кармілі,— высадзіў голаў за дзверы і высмаркаўся туды на снег, прыкладаючы палец спачатку да адной, потым да другой ноздры.