Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

Міця рвануўся да дарогі. Непаваротныя грузавікі, вяла пахістваючыся доўгімі крытымі кузавамі на ямах і каранёвых гарбах, выпаўзалі з-пад навіслых калматых лап, з шоргатам чаплялі іх. Пярэдняя машына, зварочваючы далей ад навісі хвоек, наязджала тупаватым рылам на пруткія кусты маладога грабу і арэшніку, што светла зеляніў на другі бок дарогі. Вецер ірваў і віхрам круціў сашморгнутае лісце.

Высокія колы, з’язджаючы на край дарогі, падміналі спярэшчаную жоўтым люцікам траву, пакідаючы на ёй прылізаны, нібы вадою, след.

Гулка трапятаў і ляскаў чорны брызент з трыма маленькімі, на пядзю, аконцамі.

Міця адступіўся — крыты грузавік, ажно задрыжала ўсё ўсярэдзіне, з гарачым гулам пранёсся міма. Услед за ім, абдаючы Міцю цёмна-сівым дымам саляркі, цяжка і натужліва роў другі.

У кузаве поруч з шоферам тросся на пружыністым сядзенні рыжавата-чырвоны немец, у незавешаным кузаве з краю лавак, трымаючы між каленяў вінтоўкі, насцярожана надзьмуліся ў чорнай форме паліцыянты; з-за іх вызіраў зарослы чорна-сіваю шчацінаю немалады твар. Ці не Царыкаў? Міця спярша скорым крокам, а потым ужо і подбегам пайшоў за грузавіком, што нечакана сцішыў ход, загамаваў перад каламутнаю карабатаю лужынаю.

Няголены чорна-сівы твар яшчэ больш выцягнуўся, падымаўся над галавою ў курносага, з худою доўгай шыяй, маладзенькага паліцыянта Грузавік, аб’язджаючы лужыну, павярнуўся, і пад чорны брызент коса зіркнула веснавое парнае сонца — і на галаве ў чалавека заблішчалі, засерабрыліся сівыя валасы.

Па сівай упартай чупрыне і па гарбаватым носе Міця цяпер добра распазнаў, што гэта быў ён, Лаўрын Царык. Як Царык пазнаў і яго, устаючы на ўвесь рост і памахваючы няголеным чорным тварам з белаватымі ніжай куткоў рота плямамі сівізны.

Паліцыянт, убачыўшы Міцю і яго паднятую руку, павёў вачмі за плячо і, нечакана схапіўшы вінтоўку, штырхануў ёю Царыка ў грудзі, асаджваючы яго зноў на лаўку.

Міця, падмахваючы цяжкаю вінтоўкаю, прыспешыў крок і крута завярнуў з дарогі, падбег да купкі салдат, дзе стаяў, шырока расставіўшы ногі, абыякавы, здаецца, да ўсяго, што тут рабілася, з кіславата-п’яным, дурнаватым смяшком Камашыла.

Ухмылка раптам слізганула з яго твару, і ён пачаў налівацца кроўю:

— Ты чаго зноў?

— Яго... Царыка прывязлі! — задыхнуўся Міця.

— Не абазнаўся? — Камашыла пазіраў туды, дзе каля дзвюх іржава-гліністых ям разварочваліся чорныя грузавікі.

— Нямецкі афіцэр там.

— Я знаю, начальнік турмы,— Камашыла абцёр свае сонныя вочы.— Зараз падыду... А ты мігам на сваё месца.

— Можа, разам? — падкрадвалася падазронасць, што Камашыла хітруе.

— Яшчэ чаго.

З няпэўнасцю і трывогаю ў сэрцы, што Камашыла абмане, Міця вярнуўся пад лес на ўкатаную грузавікамі дарогу.

Зніякавелы, нервова-нацяты ўжо глядзеў, як з грузавікоў сцягвалі мужчын са звязанымі назад рукамі. У купе распазнаў сівую без шапкі Царыкаву голаў, яго сутулыя плечы.

I знямеў, зяхнуўшы ад вострага болю, што цяжкай гарачынёю аблажыў сэрца,— абедзвюма рукамі ў сутулыя плечы штархаў начальнік турмы, гонячы Царыка першага на вузкую, залітую ліпучай кроўю грэблю, што падымалася між доўгімі ямамі.

З-за пляча з размаху б’ючы прыкладамі мужчын, услед за начальнікам турмы пачалі спяшацца нецярплівыя паліцыянты.

Ад нервовасці, ад страху, што расстраляюць мужчын, што зараз згіне Царык, халодны пот шыбануў Міцю па плячах. Міця азірнуўся на Камашылу — той перазараджваў свой аўтамат, рыхтаваўся, ці што, паласнуць чаргой разам з усімі па гэтых, сагнаных на вузкую сценку між шырокіх ямаў са звязанымі рукамі бязвольных мужчынах. I не стрываў, ірвануўся сам да рыжаватага, гладкага ў твары немца.

— Пан афіцэр, там наш чалавек,— у Міці з гарачкі не хапала нямецкіх слоў.— Вунь ён, сівы... Лаўрын Царык.

Немец нібы здумеўся. Азірнуўся кругом. Нарэшце знайшоў сярод усіх тут старшага па званні — Камашылу. Але Камашыла, зачырванеўшыся і падмахваючы аўтамат, бег сюды ўжо сам.

— Ты што лезеш, я ж сказаў, зраблю ўсё сам. А то падсадзіш лабаціну! — збялелы Камашыла з размаху далоняй ударыў Міцю ў грудзі.

Міця адхіснуўся, але ўстояў на нагах, учуўшы раптам невыносную злосць і агіду да Камашылы, але стрываў, як мог спакойна сказаў:

— Ты ж дакляраваў...

— Іншым разам памог бы, а цяпер не магу,— Камашыла адвярнуўся, схаваў свае вочы.— Тут адныя палітычныя, самыя ворагі...— Угінаючыся, стоячы да Міці сутулаватаю спіною, хрыпла пракрактаў: — А гэты твой Царук пры Саветах актывістам быў і цяпер знюхаўся з імі. Я глядзеў яго справу. Так што Царук...