Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— А ты не? — Сліж адвярнуўся і злосна цыркнуў слінай.— Вот менш тут гавары, лахі пад пахі ды пайшоў, покуль немец не адумаўся. А то зараз вернецца чорны самаход...

Сцінаючыся ад болю, што шчымеў на мокрай галаве, Імполь няцвёрда ступіў насустрач нізкаму будынку з тоўстымі кованымі рашоткамі ў невялікіх вокнах. Вузкую, абшморганую грузавікамі браму глуха і надзейна закрывалі жалезныя, пафарбованыя ў едкі чырванаваты колер нязрушныя дзверы.

— Кіруй сюды! — Сліж вінтоўкаю паказаў на дубовую з трохзубымі завесамі фортку — бакавы праход. I Імполь ачуціўся ў вузкай настылай каморы (за ёю была другая, прасторнейшая, дзе яго білі, нават здзекліва, выцягнуўшы з портак палавы член). Зрабіць гэта загадаў тады паўнявы рыжаваты і акуратна падстрыжаны немец, ад якога пахла халодным адэкалонам. Цяпер за лёгкім аднатумбавым столікам з зялёным выцертым сукном сядзеў, падгладжваючы кароткую густую польку, чорны, падобны нечым да жыдка, малады лупаваты афіцэр.

З густым шоргатам ён пацягнуў да сябе шуфлядку, дастаў чорную ў сівых разводах канторскую кніжку, пагартаў яе і падняў на Імполя вялікія карыя вочы.

— Прозвішча пытаюць,— падказаў Сліж і ўжо выгукнуў за Імполя: — Верамей ён.

Немец павёў пальцам па доўгім слупку прозвішчаў.

Імполь таксама пазіраў на ружаваты, з вострым канцікам, пазногаць, акуратна падрэзаны з двух бакоў.

Раптам белаваты канцік ткнуўся ў слупок пасярэдзіне тоўстага з чырвонымі папярочнымі лінейкамі сшытка.

— Значы, твая жона естэсь портызант? — спытаў па-польску малады лупаваты афіцэр і, дастаўшы з унутранай кішэні чорную самапіску, адкруціў каўпачок і, дробна вывеўшы некалькі літар, з росчыркам адарваў пяро.

— Якая яна партызанка, пан немец,— здрыгануўся Імполь.— Тэхнічкай яна ў бальніцы была.

— Знамы, знамы... Она ест зараза, здрайцо. Она веле разы помагала звядоўцам партызантцкім. А ты нам не зробіл ніц злэго. Можэш ісць. Ты — вольны [32] — Ведаем, ведаем... Яна зараза, здрадніца. Яна многа раз дапамагала партызанскім разведчыкам. А ты не зрабіў нічога кепскага. Можаш ісці. Ты — вольны (польск.). .

— Як ісці? А яна?..

— На цо тобе она? Ідзь! Ты знойдзеш цось лепшэго [33] — Нашто яна табе? Ідзі! Ты знойдзеш лепшую (польск.). .

— Пан-немец, а дзе ж мая жонка? Я не пайду без яе!

— Знайшоўся тут,— Сліж раптам ірвануў Імполя за каўнер, выпхнуў за парог, на вуліцы ўжо сказаў: — I так падзякуй Піліпу, а то быў бы там, дзе бабы — за кашарамі ў ямах.

— Няўжо жанчын павязлі туды? — страх холадам папоўз па спіне, балюча і востра прапароў сэрца.

— А куды ж ты думаў?..

Нешта бяспамятнае і адчайнае папхнула Імполя і панясло ўніз па вузкім тратуары: брукаваная вуліца за мурам турмы збягала ў лагчыну. Над ёю звісалі доўгія ў дробнай густой завязі сівыя раскідзістыя яблыні. У расчыненай браме паблісквала нікеліраваным рашотачным радыятарам і лупатымі фарамі адкрытая легкавая машына з ветравым шклом: збегшы з ганка, да яе нёс два скураныя чамаданы малады высокі немчык у чорнай форме танкіста.

Паставіўшы іх у машыну, ён паглядзеў на Імполя, зарагатаў і па-нямецку крыкнуў:

— Уцёк з турмы, ці што? Гэй, ты!

Імполь, не разбіраючы, што ён пытае, затуліўся за куст бэзу і прыспешыў крок. Спыніўся ўжо толькі за горадам пад нізкімі шурпатымі ясенямі, што раслі абапал шашы, падняўшы дзяркатыя падрэзаныя кроны, і прысеў на закурэлую мураву.

Каля шашы, падымаючы пыл, марудна паўзла казацкая параконная фурманка з будою. Схаваўшыся ў цень, коней паганяў вусаты ў сіняй фуражцы з чырвоным аколышам немалады казак. Падспёўваў сабе.

За сівым у густой асацэ балотцам, за зморшчаным ад ветру трапяткім азярцом, на грудку за цёмна-зялёнай лапушыстай канюшынай, абсаджаныя высокім, раскалыханым і трапяткім на ветры бярэзнікам, маўкліва падымаліся цагляныя, у шарэнгах белых каміноў яшчэ даўнейшыя польскія казармы. Імполю нават успомнілася, як бачыў тут уланаў з белымі аколышамі на фуражках. I белыя паскі апаясвалі ногі каштаваных ільсністых коней. Гэта было перад самай вайною: ён тады, здаецца, з Алесяй прыязджаў сюды, у Наваградак, на маёвы кірмаш. «А як жыве, як маецца Алеся? Які там вырас сын? Ён, Імполь, ужо з год не бачыў іх. Як перажылі бяду? На згоне ж зімы спалілі верасаўскія хутары і пастралялі шмат людзей. Забілі, кажуць, і старога Корсака. Няўжо на ўсіх упала страшная кара? Няўжо такі грэшны чалавек? Што робіцца на гэтай прыгожай, убранай у падманнае хараство зялёнай зямлі. Чым саграшыла, чым перад богам вінавата Хрысця? Чым?..»