Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Ты адыдзіся толькі. Вунь у лясок... Я зараз...

Імполь, адступаючыся спіною да лесу, чапляючыся за зялёныя бароды сушніку, бачыў, як Змітрык бег туды, як нехта ніжэйшы і тоўсты перапыніў яго, як нарэшце Міця падышоў да ям і пачаў адыходзіцца назад.

Імполь не ўтрываў, выскачыў з лесу, сутаргава глытнуўшы паветра, спытаў:

— Дзе яна?

— Няма яе там.

— Як няма?

— Во так — няма. Іх павязлі ў Дварчаны на станцыю, адправяць у Нямеччыну. Так сказаў наш ротны.

— Махлюе ён! — Імполь зноў сцяў кулакі, у бяссільнай, бездапаможнай злосці падняў іх да падбародка.— А ты сам ці праўду сказаў? — Яго ўскалмачаная з накарэлай кроўю галава пакутна адвярнулася, як адварочваецца ад агню ліст.

— Праўду. У Нямеччыну Хрысцю адправілі,— і Міця схаваў свае вочы ад шалёна-чырвоных Імполевых вачэй, што зноў касавата і зняверана азірнуліся на яго.

Міця балюча ўразіўся і да непрытомнасці зніякавеў, убачыўшы ў доўгай з іржава-гліністымі берагамі яме на грудзе мёртвых, сінявата-белых цел забітую Хрысцю. Яна ляжала якраз наверсе, на залітай цёмнаю кроўю пажылой сівавалосай кабеце, нібы жывая, утаропленая карымі вачмі ў сіняе неба з нізкімі пухірамі белых хмар, што наплывалі з-за высокай грады лесу, несучы на зялёнае поле цёмны смутны цень. На маладых набрынялых грудзях коса чырванелі і надзіва нават не сачыліся кроўю тры невялікія ранкі. У пякучай муцы штырханулася і зайшлося Міцева сэрца, анямелі і падагнуліся ногі.

Зводдаль ад ямы глыбокімі зацяжкамі глыталі слабы сігарэтны дым п’янавата-расчырванелыя і вясёла-абыякавыя паліцыянты. Нешта расказваючы, сыта рагаталі. У драбнаватага з прыгожым тварком на пярэдніх зубах паблісквала залатая каронка.

Міця яшчэ раз азірнуўся на доўгую з іржава-гліністымі берагамі яму, каб упэўніцца, што там ляжыць яна, Хрысця, і яго заванітавала, нешта гідкае падвярнулася пад грудзі, і скоранька пайшоў пад здзеклівы рогат нізкага мардастага паліцыянта, што стаяў зводдаль купкі:

— Чаго ўцякаеш? Ёсць нічога дзеўкі. Магу ўкласці да іх, будзеш ляжаць на цыццы.

Да Міці падбег, перастрэўшы, і дыхнуў перагарам у твар кіславата-злы, нахмураны Камашыла:

— Меней швэндайся тут. Стаіш у ачапленні, дак стой. Знойдзецца твой Царык. Хто там яшчэ з табою? Гані вон!

— Жонку яго тут застрэлілі.

— Жонку, цётку,— перакрывіў, перадражніў Міцю і мякка заскрыгатаў зубамі Камашыла.— Нашто, спытай, лішнія сведкі? Нашто, каб бачылі нас з табою?

— Гэта не ўтоім,— Міця скорым крокам завярнуў назад, ужо думаючы, казаць устрывожанаму, узнерваванаму, што адыходзіў ад памяці, Імполю ці не казаць.

I не сказаў, глянуўшы ў ашалелыя, чырвоныя, як у навязанага быка, Імполевы вочы. Знайшоўся, выдумаў пра Нямеччыну.

Нібы трохі акрыялы, але нейкі яшчэ бязвольны, асалавелы Імполь пасунуўся, шоргаючы чаравікамі, па жвірыстай дарозе, пад навіслыя лапы ружаватых хвоек, дзе пагойдваўся, кружыў голаў плямісты цень.

Міцю здалося, што ў Імполевай душы, як у набрынялым зярнятку, прабіўся крохкі расток спадзявання, што Хрысця папраўдзе засталася жыва.

Як і самому яшчэ ўсё не верылася, што ў яме папраўдзе ляжыць яна, забітая Хрысця. Міця нават не паспеў распытаць у Імполя, як і калі яны абаіх апынуліся ў турме. За што? Падумалася раптам пра іншае, што Імполь вернецца да Алесі, паходзіць, як адбіўшыся ад хлява авечка, і прыйдзе назад.

Нечакана перад вачмі, нібы з глыбокай вады, паволі пачало выплываць Верасава, вузкая, зарослая бэзам вуліца, свая хата за шарым плотам, і ўбачыўся бацькаў твар — худы, жоўты і зблажэлы. Успомніліся Дварчаны, той цагляны дом, дзе іх з Царыкам трымалі ў настылым вільготным падвале дварчанскай паліцыі і куды прыходзіў з падаянкай і мок на нудным дажджы, затаіўшы сваю крыўду, смутны бацька. Яны з Міцем бачыліся тады астатні раз, і ў той астатні раз Міця нават з нейкім грахом падумаў, што бацька доўга не пажыве.

Але ніколі, вядома, не гадаў, не думаў, што здарыцца самае найгоршае — бацька памрэ нечуванай, нялюдскай, гвалтоўнай смерцю.

Няўжо свет такі злы і нелітасцівы? Няўжо не было і няма ў ім дабра? I ён, Міця, дарма шукаў справядлівасці, высокага чалавечага розуму, светлага кахання, дабраты між людзьмі. Няўжо ён так горка абмыліўся? Няўжо пануе толькі звярыны закон: ірваць адзін аднаго, трымаць у няволі, з асалодаю біць, рэзаць, заваёўваць, узвышацца адзін над адным, род над родам, нацыя над нацыяй, дзяржава над дзяржавай.

За светлым чубком лесу блізіўся і рос, і нібы валіў сваім натужным гулам дрэвы нізкі рокат чорных грузавікоў. Адтуль з густым пудкім фуркатам плыла стракатлівая хмара ненажэрна-крыклівых маладых шпакоў. Яна коса завілася над Міцем і, пераляцеўшы яго, імкліва ўпала на ружаваты ад вобаратніку і смолкі вільготны лужок.