Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Як усё? — Міця азірнуўся на раптоўныя галасы з вуліцы.

Трое ўстрывожаных спацелых казакаў, на тварах у якіх сачыўся і пабліскваў пот, пакрэктваючы, уносілі ў расхрыстаныя веснікі акрываўленага, з адкінутаю назад лысаватаю галавою доўгага худога мужчыну.

— Что случилось? — забыўшыся пра Міцю, насустрач ім хісткавата ступіў непрацверазелы доктар.

— Да рыбки побольше хотел наловить, передержал гранату,— сказаў маладзейшы з трох, што трымаў у руцэ яшчэ адну кубанку.

— Ой, Змітрычак, я баюся,— Алеся турзанула Міцю за рукаво.— Пойдзем! Яны тут кожны дзень рыбу ў завоні глушаць. Во і самыя заглушыліся...

На магілкі да жоўтага пясчанага капца з высокім ачасаным дубовым крыжам, што, распластаўшы крыжавіну, абдымаў прымрэлы малады хвойнік у аградках і замшэлых каменных помніках з жалезнымі заржавелымі крыжамі, Міця прыйшоў таксама з Алесяй. Пад дубовым крыжам схілілася недагараная свечка, жоўты насып наўкруг уквочвала надоечы пасаджаная паласатая шоўкавая трава. На чужой магіле, пахіліўшыся крывым чорна-зеленаватым камлём на свежы капец, цвіў марны, заглушаны цяньком бэз. Смутна і жалосна цвірчэў над блізкім у ліловай ярыне полем адзінокі жаваранак і вілася з несціханым плачам кнігаўка.

Невідушчымі вачмі, якія слязіў вецер, Міця Корсак глядзеў на жоўты васпаваты горб магілы, на строгі і маўклівы крыж, чуў, як зрываўся Алесін стогн, як душылася яна слязьмі, а самога абдымаў лядовы холад, нібы ён стаяў у глыбокай цёмнай яме.

Абудзіў яго хрыплаваты сплаканы голас, але не Алесін — чужы. Міця азірнуўся — сюды бегла і, сарваўшы з галавы хустку, махала ёю хворая на голаў Лёлька з Прылуцкіх хутароў.

Дабегшы да васпаватага магільнага капца, яна ўпала на яго і, распластаўшы рукі, пачала грабці пальцамі пясок.

— Не будзіце іх, а то ўстануць! — застрасліся ад плачу і крыку яе плечы.

— Хадзем! — нецярпліва прыспешыла Алеся.— Як спалілі сям’ю, ёй горай стала. Кажуць, яна і начуе тут каля магілкі.

Але маруднасць і бязволле, аглушыўшы, трымала Міцю. Ён пазіраў то на распластаную Лёльку, што драла жоўгы насып, то на чэзлы нізкі хвойнік, што плямістым, разарваным цяньком укрываў магілкі, і сэрца шчымела ад млявага, задушлівага болю.

— Во бог сцярог старую Рэпчыху ды дурнаватую Лёльку, а ўсе ж у гумне згінулі,— уздыхнула Алеся, і Міця ўбачыў, як вецер сарваў і наўскос панёс па яе маршчыністай прывялай шчацэ буйную слязу.

Міця ішоў услед за Алесяй, узяўшыся і шчэмячы рукою грудзі, дзе ныў млявы боль. Першы раз, здаецца, ён учуў гэты боль і смутна-цёмную пустату за сабою: ужо не было ні радзімай блізкай стараны, да якой імклівым пташыным лётам падала яго душа, ні бацькі, да якога ён вяртаўся заўсёды нечым вінаваты і да якога заўсёды чуў спакутаваную ласку, ні хаты, пад застрэшак якой ён ступаў з ціхім шчасцем, што ў ёй нехта жыве і нехта чакае цябе дадому.

— Я вярнуся ўжо. Тут наўпрасты бліжай да Дварчанаў,— спыніўся ён на пясчанай цёплай дарозе, сярод мяккага і ціхага шуму густых прыдарожных ялаўцоў.— Усяго ж на дзве гадзіны адпусцілі.

— Вой, Змітрачак, нашто ж табе ісці цямроваю дарогай? — дасада і жальба перахапілі, сціснулі Алесін голас.

— Нічога са мною не зробіцца.

— Дай абдыму цябе, пацалую, Змітрычак!..— яна, не хаваючы слёз, павярнула да яго зблажэлы жаўтлявы твар, абхапіла за шыю.— Ты хоць малітву згавары.

— Згавару, сястра,— і ён пацалаваў яе самую ў мокры, настылы на ветры твар.

Адышоўшыся, азірнуўся — яна стаяла сярод пустой пясчанай дарогі, што роўненька рассякала ружаваты ад чабору аблог у густых кустах гаркаватага, нязводнага на гэтай зямлі ялаўцу. Над дарогай цякло, дрыжала цягучае мроіва.

Далёка за цёмнымі ялаўцамі ў маладой яснай зеляніне прысад шарэла саламянымі стрэхамі Верасава.

«Ці вярнуся, ці прыду калі сюды?» — у Міці з левага боку грудзей зноў зашчымеў пякучы боль.

Каля дарогі на гнуткім хвосціку ялаўцу пагойдвалася і па-свойску пацмоквала карычняватая з стракатымі крыльцамі, знаёмая змалку пташачка — янчык.

У яго жалосным прыцмокванні было таксама штосьці таемнае і смутна развітальнае. Каб не сагнаць, не ўстрывожыць пташку, Міця звярнуў з дарогі на галубаваты мох, што суха і порстка патрэскваў пад кутымі чаравікамі.

I з глыбіні памяці зноў выплыла сваё, даўно і блізка знаёмае.

Пад учарашнюю сіняватую поўню з малочным кругам, што высока стаяла ў небе, абліваючы дымнай яснасцю прытоенае, сцішэлае мястэчка, па якім з натужлівым вуркатаннем туды-сюды снаваў крыты нямецкі грузавік, Хрысця з Імполем заснуць не маглі: чакалі ўсё, што ён спыніцца каля іхняга дома і, распускаючы чорныя шынялі, з яго выскачаць паліцыянты і замалоцяць прыкладамі ў дзверы.