Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Пазнала нябось,— прыязным, добрым вокам павяла туды, на сучачку, Алеся.— Ужо недачувае, старая стала. Ды тут адзін страляў, каб іх ужо ліха абстраляла, можа, аглушыў...

— А твой кватарант,— Міця кіўнуў на фуру, што спынілася каля гумна,— не чапаецца?

— Хай на яго — вашывы. I гумно вунь загадзіў — шкуры вырабляе. Ды яны ж, навалач гэта, у кожнай хаце стаяць.

— А ў бацькавай што?

— Не пытай, Змітрычак,— кашары,— і, ласкавым спагадлівым зіркам абвёўшы Міцю, уздыхнула: — Ты хоць не йдзі туды. П’яныя штодня. Ляжаць, як быкі. Усю хату зрашэцілі, адно салома пучкамі на страсе стаіць — у столь страляюць, як перад канцом, не помняць, што ўжо робяць. Але чаго стаімо? Ідзем, хоць яешняю пачастую.

У хаце ўжо, распытваючы пра ўсё і пераказваючы свае навіны, Алеся сядзела з боку ад стала, пакалыхвалася на кароткім заслончыку, потым угнула голаў, спадыспаду абедзвюма рукамі падняла свой фартух, узмахнула ім, нібы страсла штось цяжкае:

— Скажы, Змітрычак, што будзе? Чутка пашла: казакі ўцякаць збіраюцца. А ты во ў гэтакім убранні...

— Сястра, я застануся тут... З сваімі людзьмі буду. Што ім, тое і мне.

— Божа мілы!.. Адзін Рэпка жыцця табе не дасць. Сколькі ўжо гразіўся.

— Гэта праўда, сястра. Але калі што якое, прыглядзі, як старэйшая, за Чэсяй, памажы ёй... Думаў нават сюды яе справадзіць. Але бачу, тут пекла горшае, чым там, у Дварчанах.

— Божа мілы, сам аставайся. Можа, як перахаваўся б... Нашто ісці ў тыя Дварчаны?

— Ад свайго ўжо не ўцяку — лёс такі.

— Змітрычак, што ты на сябе ўсё нагаворваеш? — I раптам нібы спахапілася.— У мяне ж гарэлка выхавалася. На карэннях дзівасілу настоена. Ледзьве ўсцерагла ад гэтага злыдня. Абшнырыць усё — ратунку няма.

— Я зараз з ім пагавару,— Міця адсунуў ад сябе скавараду і ўстаў з-за стала.

— Вой, што ты, Змітрычак! Ты ж адзін, а іх тут, не раўнуючы як апалонікаў у завоні.

Міця, заміраючы душою, узіраўся на рамку з фатаграфіямі — у кутку за шклом сядзела ўсяго адна, жаўтлявая, нібы выцвіла на сонцы, бацькава картачка.

— Пайду гляну на хату,— ён рэзка адвярнуўся ад сцяны, знайшоў на лаве сваю пілотку.

— Божачка, не ўгаворыш цябе,— Алеся ўміг зняла з цвіка руды шарачковы жакецік, выбегла ўслед за ім на двор.— Аднаго ж не пушчу, пайду следам.

— Дзе ж бацькаў конь? — спытаў ён, падыходзячы да гумна і чуючы, як адтуль пахне ўжо стайняй.

— Следчы ездзіць, што ў Дзямяна стаіць... Але лепш вернемся, Змітрычак. Цюрму ж у Юзікавай хаце зрабілі. Ты ж не ведаеш?

— Не ведаю, сястра.

За гумном, каля паграбка, падымаліся складзеныя пірамідай цюкі злінялага, з плямамі белай плесні, старога сена. Чарнеў, нібы тарфянішча, здратованы конскімі капытамі прыгумень, знябожана пахіліўся разломаны, з адарванымі штыкецінамі плот.

У сутоках між хлявом і хатай, дзе расла дзікая, падсаджаная бацькам і зраджайная грушка, бялеў шурпаты невысокі пень. Там уціснулася зробленая на скорую руку няшчыльная дашчаная прыбіральня з цёмным ромбікам у дзвярах.

Млявая гарачыня абліла Міцева сэрца: раптам зрабілася шкада і бацькі, і дзікай, заўсёды белай ад цвету грушкі, і здратаванага да чарнаты конскімі капытамі надворка.

На шарай страсе ніжай коміна старчма стаялі жаўтавата-залацістыя пукі саломы.

— Бачыш, Змітрычак, гэта ж ад куль. Як выстраляць у хаці, так куля і падымя салому.

— Во знайшлі сабе забаўку, падлюкі.

Учуўшы гутарку, у няшчыльнай прыбіральні нехта заварушыўся, забялеў сподняю кашуляю, і дзверы адчыніліся: прыгінаючыся, адтуль высунуўся асадзісты, мардаты чырвона-ліловы ад перапою казак у шарай з зялёным верхам кубанцы.

— Во брыда, доктар іхні,— Алеся прыціснулася да Міці.

— Я чуў, да цябе чэпіцца.

— Ці ён адзін... Як нап’юцца, ратунку няма. З рэвальверам за мною бег, што не села з імі піць, ганьбу дала.

Пакаўзнуўшыся на азызлым палене, асадзісты казак нарэшце выбраўся з сутокаў, прымружваючы чорныя запухлыя вочкі пад густымі, хмура навіслымі бровамі, прыцікоўваўся да чужога, падазронага салдата і нарэшце азваўся першы, каб збіць Міцю з тропу:

— Ты кто будешь?

— Ды брат яе,— Міця напружыўся, сцяў кулакі.— I хачу спытаць, чаго вяжашся да сястры?

— Что ты! — палахліва адступіўся казак, падсоўваючы з вачэй кубанку.— Жена у меня есть.

— Ну, глядзі,— Міця чуў, што звярэе ад злосці да гэтага з насупленымі бровамі мардатага казака.— I дом не вельмі паскудзь, мой гэта.

— Дом был твой, а тепериче мой,— казак абцягнуў пад шырокім рэменем цёмную дыяганалевую гімнасцёрку.— Немцы нам здесь все отдают.