Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

Міця задыхнуўся, глытаючы перамешанае з цёплым духам гною, затхлае паветра — за шашою на зялёнай мяжы поля, усланага гноем, стаялі белыя палатняныя мяхі. Угнуўшыся, падганяючы сівага каня, за плугам ішоў босы, з закасанымі порткамі мужчына, і дзве жанчыны, раз за разам нагінаючыся, кідалі ў разору рэзаную бульбу.

Памяць, пераляцеўшы поле з белымі мяхамі, грудок з сінявата-сівым высокім жытам, няроўную шчарбатую граду лесу, над якім вісела пухкая хмарка, ачуцілася ў далёкай з сухім закурэлым лісцем дуброве, і Міця зноў учуў востры трэск ломкага спарахнелага галля, і той нечаканы стрэл, што тройчы адбіўся далёкім, расцяжным водгаласам, і тую чарнявую з сінімі, як пралескі, вачмі маладзіцу, што паволі асядала, чапляючыся бязвольнаю рукою за шурпаты з балючай нарасцю ад маланкі старавечны дуб.

— Ты, должно быть, такой, как и я,— цярпліва перачакаўшы Міцева маўчанне, загаварыў казак.

— Не... Я забіў жанчыну. Красівую, халера, маладую.

— Ну небось шутишь? — казак рэзка адкінуўся назад, выкаціўшы жаўтлявыя, у чырвоных жылках бялкі, недаўменна зіркнуў на Міцю. Яго рука з нечаканага перапуду сама намацвала на сене вінтоўку.

— Праўду кажу.

— Должно быть, ненарочно получилось?

— Угадаў — незнарок.

— А то есть такие, что только и думают, как бы человека укокошить. У нас бабенка при кухне была, чумовая, так она любила жертву свою поджарить. Подвяжут кого-нибудь вряжину за ноги, а она и начинает ходить вокруг него с каленым железом. Раз мы на хутор заскочшш, взяли подводу, а там в соломе бухой партизан лежит... Его-то, здоровилу, и подвязали... Вот она ходила вокруг него: и туда порнет каленым железом, и сюда порнёт. Я не утерпел, хвать винтовку и пристрелил его.

— А кажаш, нікога не забіў...

Казак угнуўся, шлёгнуў лейцамі, прыцмокваючы, падганяючы марудных коней. Фуру затрасло, закалаціла на недагледжанай, з выбоінамі, шашы... Праз паўгадзіны паказалася Верасава — шарыя саламяныя стрэхі, прыхованыя маладым салатавым лісцем прысад. Нібы ад вышыні ў Міцевых грудзях нешта раптоўна адарвалася і замлела.

— Жывеш дзе? — перасільваючы задуху, спытаў у казака, калі той з дрогкай шашы звярнуў на шапаткую пясчаную дарогу.

— Да вона у малодайки адной.

— Дзе гэта? — Міця адвярнуўся ад горкага пылу, што клубкамі пакаціўся на фуру з-пад конскіх капытоў.

«У сястры маёй»,— хацеў сказаць Міця, але, убачыўшы каля старога, пахіленага на дарогу крыжа новы — з шарым нявыбеленым ручніком,— успомніў павешанага тут Ваўчка, скрыгануў зубамі і саскочыў з фуры.

— А ты этой молодайки не обижаешь?

— А что?.. Вона врач из соседнего дома прохода не дает, сватается все...

Алеся, яшчэ здалёк пазнаўшы Міцю, паставіла поўныя вёдры, расплюхала на сябе ваду і подбегам, набіраючы на мокрыя ногі пяску, пусцілася ў равок, дзе натруджана рыпела фура і дзе, зняўшы ад гарачыні пілотку, ішоў схуднелы і, здаецца, ад гэтага яшчэ большы ростам Міця.

— А браток, а ці ведаеш, што татачкі нашага няма? — яна ўзняла, заламала над галавою рукі і захліснулася, зайшлася ад плачу.— А ці ведаеш, што мы круглыя сіраціны з табою?

— Гля, да никак твоя сестра? — махнуў касматаю кубанкаю смуглы няголены казак, падганяючы коней і азіраючыся на Міцю.

Зблажэлы Алесін твар балюча зморшчыўся, сіняватыя бяскроўныя губы перакрывіліся, і дробна задрыжала вастраватая барада:

— А Змітрычак, а браток мой, а хоць перад табой наплачуся!

Міця абняў сястру, чуючы, як яна ўздрыгвае ад неўтаймаванага плачу і туліцца да яго, а самога накрывае і душыць за сэрца чорны, нязносны адчай.

— Магілка ж дзе? — ён ледзьве паварушыў перасмяглымі губамі.

— Страх казаць, хавалі ўсіх у адной скрыні.— Алеся ўгнула голаў, злінялым падпаленым фартухом выцерла заплаканы твар.— I магілка на ўсіх адна... Ты хочаш схадзіць, глянуць?

— Ага,— стрымаў свой цяжкі ўздых Міця.— А хлопчык дзе?

— У полі... Уга, ён пры каровах большым памагае,— сцішылася і нібы паспакайнела Алеся, успомніўшы пра сына.

— Глядзі дзіця, не вельмі і пускай,— Міця сышоў з топкага пяску на нізенька і густа ўсланую дзяцеліну.

— Змітрычак, гляджу, як вока ў лобе. Ён пры Літаваравай наймічцы.

— Што ж гэта за яна?

— Бежанка, прыбілася знекуль. I жыве не то за наймічку, не то за жонку.

— А стары?

— Стары, пытаеш? Як камень, зносу нямашука на чалавека. А Маня іхняя ў Дварчанах. Разбэсцілася саўсім.

З раскрытай насцеж брамы, куды ўязджала параконная доўгая фура, высунулася і завіляла хвашчаватым хвастом клышаногая сучачка.