Андрасюк Міхась - Фірма

І дзверы. Дзверы налева, дзверы наўпрост. А нам куды, пан Франак? Не пытай. Уціхаміравальная кашуля на табе, як грэх смяротны, значыць — ідзі наўпрост: туды, дзе трэці аддзел!

— Кажуць, тут пекла, — маніпуліруючы клямкай падморгвае пан Франак. — Але ты не слухай. Якое там пекла? Звычайны “буйняк”. Або калыска. Калыска-сыска-пілюлька-казка. Прыехалі і люлі.

— Эх, Франак, Франак, перавозчык ты мой, Харон мілы. Развяжы, пан Франак, рукі, у мяне і манета ў кішэні ёсць. Развяжы рукі, сабачы сын! — Скажаш так? Не скажаш, бо атрымаеш у зяпу статрохкілаграмовую руку, лепшае за ўсе пілюлькі лякарства. Не прызнаеш неканвенцыйную медыцыну? Значыць, маўчы і лягай, бы тая фраў-гаротніца, а пан Франак прывяжа прасторныя рукавы тваёй кашулі да парэнчаў ложка.

Ляжыш вось. Ляжыш і стынеш. За акном сівымі мурашкамі асыпаецца снег. Відаць — тутэйшы ён, гэты снег — як і ўсё наўкола памаленьку робіць сваю работу. А куды спяшацца? Разгараешся вокамгненна, а стынуць трэба паступова, метадычна, медычна. У іншым выпадку не вытрымаеш, трэснеш, рассыплешся дробным макам, як гартаванае шкло. А час марудзіць, памаленьку, сівымі крыламі сціскае прастору вечаровы птах. У такую хвіліну чалавеку ўсё адно, дзе ён, а тое, што было, як чужы боль, без водару і без смаку праходзіць побач, расплываецца ў абыякавасці. Ляжыш вось. Ляжыш і думаеш, якім тут чынам закурыць.

Калі ў васемнаццаць не можаш без закуркі, значыць — ніц добрае з цябе не будзе, — кажа твой настаўнік фізікі. Сам ён некурэц і не любіць тых, хто курыць. Перш за ўсё — ён любіць падобных да сябе. Хочаш, каб любіў цябе настаўнік фізікі? Простая справа. Загадуй бэбах, чэрап астрыжы да белай скуры і кінь курыць! Хіба, што ты — дзяўчына. Калі так, тады зусім іншая гісторыя. Бэбах і залысіна — не для цябе атрыбуты. Калі ты дзяўчына, галоўная твая праблема — адпаведны гардэроб. Нацягні на сябе кароткую спадніцу, такую кароткую, абы як-небудзь закрыла майткі, сядай за першую парту і пільнуй, каб на працягу сарака пяці мінут тваё левае калена трымалася магчыма найдалей ад правага. І ўся тут таямніца. А вось падобных на сябе дзяўчат — настаўнік фізікі не прызнае. Разумееш яго, бо і хто зможа палюбіць жыватастую, лінялую, акалечаную доўгім носам дзеўку? Няма такіх.

А курыць хочацца. Разглядаешся, шукаеш дапамогу, але дарма ўсё!..

Сусед з левага боку таксама апрануты ва ўціхамірвальную кашулю, ды мала яшчэ, табе арыштавалі адно рукі, а яму і ногі ўзялі ў палон. Кажуць — круглы год так ляжыць. І толькі вочы неспакойна бегаюць над непаголенымі шчокамі. Калі б не дзіўная вопратка, можна падумаць — балельшчык ён і сочыць за шарыкам для пінг-понга: зірк налева, зірк направа, налева і зноў направа. Хто ведае, мо ў нейкай школе і займаецца ўжо нікому невядомы перадавік, вывучае пільна біялогію, хімію і матэматыку, а ў будучыні сканструюе ўціхамірвальны халат і паўстрымае Дзёдзевы вочы? А пакуль што — такую функцыю выпаўняе пані Крыся. Узброеная ў вазок, талеркі і лыжкі, пахучая заціркамі і соусамі, шаноўна пераступае парог, і нешматлікія тут, зарыентаваныя ў цячэнні часу, здагадваюцца: гадзіна больш-менш сёмая.

— Будзем карміць Дзёдзя. Так, Дзёдзё? Праўда, будзем карміць? — пытае сама сябе, але Дзёдзё таксама нешта разумее, разбеганыя вочы тармазяць раптоўна, прыліпаюць да лыжкі, адпачываюць пасля доўгай дарогі.

— Адна лыжка за ма-му, другая за та-ту, трэцяя за ...

— Дзёдзя, — апошняе слова выконваюць у дуэце — на цёплы альт пані Крысі накладаецца Дзёдзеў, неакрэсленага гатунку голас. На жаль, кожная талерка, якая б яна ні была, мае сваё празаічнае дно і Дзёдзевым вачам пара збірацца ў дарогу. Дык збіраюцца, напачатку памаленьку, крок за крокам, хутчэй і хутчэй пераходзяць у рысь, аж разбуджаныя нябачнай шпаркасцю і непрыкметнай прастораю, і ветрам няўлоўным, зрываюцца ў галоп, і гоняць у свой, мала каму зразумелы свет.

... вочы чорныя, вочы хмурныя, вочы-ездакі,

вочы коннікі,

хто стрывае вас, хто стрымае вас,

вочы-ездакі, вочы-коннікі...

А цябе ўжо не кормяць. Праўда, яшчэ раніцой пані Крыся, абыякава неяк, без лішняй ангажыроўкі ўліла ў цябе малочную порцыю, вось і ўсё. Працуй, страўнік, адпачывай, галава. А недзе пад абед прыйшоў пан Франак і адным спраўным рухам вызваліў цябе з няволі.

— Ідзі, — кажа — душа грэшная, выпрастуй косці. І паслухмяная будзь. Паслухмяных не вяжуць.

Няпраўда, пан Франак. Вяжуць і пакорлівых. Бляху бліскучую на грудзі, гадзіннік на руку, дыплом на сцяну. Наймацнейшыя вузлы з малых прывілеяў. І не парваць іх голымі рукамі. А тут сказана “ідзі”, значыць — трэба выканаць. Вось і ідзе душа, туды, адкуль чуецца пах нікаціну. Пабачыць Венецыю і памерці. А перш за ўсё — закурыць.