Невядомы: Анталёгія сучаснага беларускага мысьленьня

Хіба мы ідзём у нязведанае?

Існаванне адрознівае нас ад рэчы, і шлях
паказвае нам, хто мы ёсць. Мы ёсць таму, што мы
ёсць на шляху.
Але наша ёсціна ўсё яшчэ недастаткова ёсціна,
і таму мы ёсць на шляху.
Ніколі не лёгка адназначна сказаць, чаго ў ім больш,
заблуджэння ці празрэння, свядомага намагання
адшукаць
сябе на тым месцы, дзе ўсё становіцца бачным
і зразумелым,
ці падсвядомага імкнення ўхіліцца ад гэтага
намагання.

Асаблівасць нашай бытнасці ў існаванні,
што мы ў ім не з’яўляемся ў поўным сэнсе
тоеснымі сабе і тоеснасць у ім набываем.
Што азначае набываць тоеснасць?
Хіба гэта сведчыць пра нашу несапраўднасць?

Не, гэта хутчэй сведчыць пра сапраўднасць таго,
з кім альбо з чым такім чынам мы ўзгадняемся,
прыходзім да згоды, і хто (альбо што) заўсёды ведае
пра нас больш,
чым мы ў кожны момант свайго існавання.

А як падзея, і дзеля таго каб быць,
мусім адбывацца і здзяйсняць дадзенае менавіта нам.
У менавітым мы набываем імя і паставу, і
менавіта менавітым змястоўная спадчына.

Звярніце ўвагу: там, дзе, здавалася б,
у найбольшай ступені павінна было збірацца,
згушчацца і валадарыць асабовае — у
спадчыне,— яно самапераадольваецца, і менавітае
аказваецца вынікам гэтага самапераадольвання.

Мы не маем іншага імя, як імя спадчыны,
і не маем іншай паставы, як пастава спадчыны,
і адно ў асяродку, што асвоены спадчынай,
атрымліваем забяспечаную ёй магчымасць
станавіцца сабе сваімі, і лёс спадчыны
сведчыць, наколькі мы насамсправе сабе свае.
Праяўленае прад’яўляе нам нас і, займаючы
нас у сваё немінучае тут і цяпер,
не дазваляе нам выпадаць са свету, быць
выпадковымі ў свеце, быць у свеце сіротамі; яно
трымае нас, але так, як арыенцір трымае адлегласць,
ахоўваючы наша спрадвечнае права заставацца
спадкаемцамі свету.
Яно трымае нас таму, што мы самі трымаем праяву,
трыманне якой утрымлівае нас на пэўнай, заўсёды
дакладнай,
адлегласці ад праяўленага. Мы таму і бачым
праяўленае,
а бачачы, разумеем, што адпастаўлены ад яго
на адлегласць зроку і
разумення, і якраз у абсягу гэтай адлегласці
факусуецца прад’яўленасць.

Усякі, не забяспечаны праявай, рывок
наперад, да авалодвання светам, апынаецца
адрывам ад праявы і зрывам адлегласці і
нясе небяспеку існаму. Той, хто паддаецца
гэтаму рыўку, падае ў праяўленае — і праяўленае
захоплівае яго ў свой палон.

У праяўленым не аказваецца спадчыны,
яна аказваецца ў прад’яўленасці праяўленага,
у той уцеляснёнай відушчасці, якая вартуе
нашу менавітасць, і таму, вяртаючы спадчыну,
мусім самі вяртацца ў яе.

Вяртанне спадчыны, безумоўна, не зводзіцца
да аднаразовай акцыі ці мерапрыемства,
як бы мы ні былі ў ім зацікаўлены, гэта —
доўгатрывалае дзеянне, настолькі доўгатрывалае,
што ўсякае валявое накрэсліванне
часавых рамак выглядае сваволяй.

Спадчына спалучана з рэчамі, але ніколі
не зводзіцца да сумы рэчаў і ніколі
не ёсць тут, але заўсёды — адтуль. Калі
ж мы ў сваім нецярплівым жаданні наблізіць
яе да сябе і авалодаць ёю як яе адзіна прызнаныя
спадкаемцы перапыняем яе скіраваную ў будучыню
інтэнцыю і замыкаем яе на сабе
замест таго каб самім уключацца ў яе паставу,
мы на свой кшталт рабуем яе і робімся
ўласнікамі нарабаванага.

Спадкаемцы не толькі “емнічаюць”, але
і аддаюць, і прызнаюць другіх тоеснымі сабе.

Асаблівасць спадчыны ў яе двухадзінстве.
У яе два цэнтры, два берагі, два адлікі:
адзін у мінулым, якое ўсё больш становіцца даўніной,
другі — у сучаснасці, якая ўсё больш становіцца
будучыняй,
і ад таго, якое яно, мінулае, залежыць, якая яна,
сучаснасць, і ад таго, якая яна, сучаснасць,
залежыць, якое яно, мінулае.
Спадчына асвойвае ў рэчаіснасці абсяг,
у якім тое, што было, пераходзіць у тое,
што настае, не трацячы сваёй самабытнасці,
больш за тое, выяўляючы і ўцелясняючы яе.
Яна не дае мінуламу станавіцца адсутным,
западаць у нябыт, западаць уне, занепадаць,
а наступнасці марнавацца і быць змарнаванай
у самааддачы не тоесным праектам,
таму, што не ёсць, а здаецца,— зданям.

Здані блукаюць на руінах. I паўстаюць
з нябыту. Руіны кажуць не толькі пра зруйнаванае
мінулае, якое больш не становіцца
даўніной, але і пра зруйнаваную сучаснасць,
якая больш не становіцца будучыняй.