Михась Южик - Перакулены час

– Ды я люблю яго! Разумееш ты ці не? – усклікнула Галя. – Як я магла, чаго я дабілася сваёй праўдай?! Ды я проста спаганяла сваю злосць, гэта ж так відавочна! Сваю незадаволенасць жыццём, свой затоены адчай я выліла на харошага ціхага чалавека. Хай ён не таленавіты! Аднак ад яго опусаў ні карысці, ні шкоды. Я ведаю лёс такіх твораў. Яны пішуцца не для чытачоў, а для крытыкаў, рэдактараў, для гэтага футаральнага пісьменніцкага хаўрусу. Па іх выхадзе з друку неўзабаве з’яўляецца некалькі дзяжурных рэцэнзій, а праз які месяц на іх усе дружненька забываюцца. І ляжаць гэтыя раманы-аповесці без усякае шкоды на паліцах бібліятэк і кнігарань.

– Тут я з табой не пагаджуся. – Васіль упарта не хацеў спачуваць брату. – А плошча на паліцах? А папера? А рабочыя месцы ў рэдакцыях? Навошта іх займаюць пустыя і бяздарныя асобы? Хіба гэта не відавочная шкода?

– Ты яшчэ малады, Вася. Табе не зразумець… – пачала Галя.

– Ды я амаль твайго ўзросту, – нагадаў Васіль. – Два гады розніцы. – І тут жа падумалася: “А і праўда, я заўсёды ўважаў яе за значна старэйшую”.

– Прабач, але ў літаратуры ты малады. Ты не ведаеш усёй яе паднаготнай, гэтай закуліснай валтузні, гэтых падкопаў, каверзаў, бруду… Яўген сумленны работнік, хаця б фармальна сумленны… і старанны, па-свойму прынцыповы. Можа, на такіх і трымаецца наша літаратура. Ён верыць у ідэю – і гэта немалаважна.

– Ён літаратурны бюракрат, будучы душыцель усяго прагрэсіўнага, – не здаваўся няўмольны Васіль. – Нябось ужо не адну дарогу перасякерыў.

– Ды як мы можам завочна ганіць чалавека, які недзе ў адчаі зараз блукае па горадзе! Вась, памажы мне! Яго трэба адшукаць. Ён жа без шапкі пайшоў. На вуліцы каля нуля. Што калі нап’ецца, заваліцца дзе?.. О Госпадзе, якая ж я сцерва! – Галя закрыла твар рукамі.

Васіль перасеў на канапу і нясмела пагладзіў яе па галаве.

– Дзе ж яго шукаць. Сам прыйдзе, – спрабаваў ён суцешыць Галю. – Вось паглядзіш.

– Ужо позна, блізу дзесяці вечара, Вась… Пазваніць бы куды. А я не магу. Мы з ім збіраліся на вечарынку ісці…

– Дык, мабыць, ён там?

– Не, мне адтуль званілі, – адмоўна захітала галавой братавая. – Прыйшлося зманіць, што Яўгена выклікалі ў рэдакцыю… Хоць сёння субота. А самой куды-небудзь тэлефанаваць, дальбог, сорамна. Што я скажу?

– Ты мне перапішы тэлефоны ўсіх яго знаёмцаў, да якіх ён тэарэтычна можа заявіцца. – Васіль падняўся з тахты. – А я апрануся і прабягуся па нашым раёне. Упэўнены, што ён недзе непадалёк абіваецца.

– Дык можа, спярша адсюль пазваніць? – Галя саскочыла на падлогу і замітусілася каля пісьмовага стала, шукаючы нататнік з тэлефонамі.

– Я з вуліцы ўсіх абзваню. Цяпер жа вулічныя тэлефоны бясплатныя. – Васіль выйшаў з пакоя.

37

Не часта апошнім часам Васілю выпадала роля дабрадзея. Лёгка было сказаць: прабягуся па раёне. Ды нават калі б ён быў упэўнены, што Яўген скрываецца ў адным з двух суседніх дамоў, гэта б не намнога палегчыла сітуацыю. Цяпер цёмна і холадна, швэндацца па гэтай золі нармальны чалавек не будзе. Зрэшты, ці нармальны Яўген? Вядома, што ў стане ўтрапення чалавек здатны на самыя адчайныя ўчынкі.

Усё гэта Сурмач абдумваў, калі стаяў перад пад’ездам і марна шукаў у кішэні кажушка хоць адну-адзіную папяроску. Вакол не было ні душы.

“І собіла ж ім пацапацца, – абурана разважаў Васіль, – бавіліся б цяпер мірком ды ладком на той вечарынцы, пілі, закусвалі, танцавалі, разумнічалі пра высокае мастацтва… І мне б галава не балела. – Тут ён успомніў пра недароблены наравісты верш у сшытку і зусім засмуціўся. – Якое ліха іх сутыкнула! Ды мала таго, што палаяліся, дык гэты вялікі пісьменнік дзвярамі ўздумаў ляпаць, істэрыкі разыгрываць ды з дому збягаць! Як баба”.

Сурмач так і не адшукаў у кішэнях кажушка курыва, і таму яго далейшы маршрут выпрацаваўся сам сабой: бліжэйшая крама (той гастраном за аўтобусным прыпынкам). Ён задраў высокі каўнер, уцягнуў галаву ў плечы, засунуў рукі ў кішэні і паплёўся ўздоўж дома, каб павярнуць за рог. Калі прамінаў крайні пад’езд, здалося, што за нешырокай шыбай дзвярэй мільгануў цень. “Чаго на свеце не бывае!” – без энтузіязму падумаў Васіль і збочыў да ганка. Калі ж рашуча знасцежыў дзверы, то ўбачыў даволі пошлую карціну. Маладзёны – чалавек пяць, – прыхіліўшыся да батарэй ацяплення, курылі і, мяркуючы па характэрным паху, выпівалі злаподлую барматуху. Былі сярод іх і дзве нахабнага выгляду дзеўкі. Пры з’яўленні ў дзвярным праёме постаці Сурмача, хлапцы сумеліся і рэзка абарвалі сваю ажыўленую гамонку. Дзяўчаты ж гарэзна і з выклікам захіхікалі… Васіль знік гэтак жа хутка, як і паявіўся.