Михась Южик - Перакулены час

Дык вось. Прабавіўшы дзень у Марыі Лухвіч, Васіль прыбыў дамоў а восьмай гадзіне вечара з прыемным намерам сесці за пісьмовы стол і завяршыць пачаты яшчэ ўчора верш. У нагрудным блакноце меўся яго накід.

Бацькоў не было дома, дый не мусіла быць. Сяргей Уладзіміравіч і Людміла Пятроўна з самага рання пакацілі на дачу, меркавалі там заначаваць – трэба было канчаткова падрыхтаваць сядзібу да зімоўкі, забраць са склепа рэшткі варэнняў-саленняў. Прапаноўваў сваю дапамогу і Васіль, але бацька збіраўся нагрузіць пажыткамі і задняе сядзенне “жыгулёнка”, так што лішняга месца не прадбачылася. Сын, зразумела, не дужа засмуціўся з тае прычыны, бо не надаралася яшчэ паездкі на лецішча, каб ён не пацапаўся са сварлівым Сяргеем Уладзіміравічам. Спакайней будзе.

Васіль завучанымі рухамі адамкнуў дзверы, кінуў шапку на верхнюю паліцу міні-гардэроба, сунуў чаравікі на ніжнюю, пачапіў на крук паліто і пайшоў у ванную. Ён памыў рукі і прычасаўся, а тады накіраваўся на кухню папіць чаю. Знаходзіўся ён там хвілін пятнаццаць. За ўвесь гэты час кватэра не падавала якіх-небудзь прыкмет жыцця, аднак гэта ні трохі не здзівіла Сурмача, бо Яўген з Галяй маглі выправіцца куды заўгодна. Насцярожыўся ён хвілін праз пяць, калі па дарозе ў залу прамінаў пярэднюю, а затым – зачыненыя дзверы ў брацельнікаў пакой. У кватэры ўсё-такі нехта знаходзіўся, бо было занадта ціха. Васіль падышоў да вешалкі і абутковай паліцы, уключыў верхняе святло і ўважліва іх агледзеў. Яўгенава скураная куртка адсутнічала, затое Галіна выхадное паліто вісела на відным месцы. Тут жа прыгадалася, што Яўген з жонкай як быццам збіраліся сёння ў госці, – Васіль чуў нешта такое краем вуха за сняданкам. Але ж братавая, ён гэта дакладна ведаў, не магла туды пайсці ні ў чым іншым, як у выхадным палітоне. Такая нестыкоўка азадачыла Васіля. Але, цвяроза разважыўшы, хлопец справядліва рашыў, што не яго гэта справа, і паплёўся ў свой пакой.

Там ён паглыбіўся ў вершы і прыкладна на гадзіну забыўся на ўсё вонкавае. Верш, што бывала рэдка апошнім часам, не клеіўся. І пагатоў гэта было дзіўна таму, што Сурмач сядаў за пісьмовы стол з папярэдне напісанымі дзвюма строфамі, з яснай задумай і нават накідам дзвюх астатніх. Але выйшла зусім па-іншаму. З лёту дабіўшы верш да чатырох строф, Сурмач раптам выявіў, што пачатак і канец гэтага твора не толькі не гарманіруюць паміж сабою, але неяк ускосна адно аднаму супярэчаць. А да ўсяго ён не ўгледзеў, што рытмічныя памеры “ўчарашняй” і “сённяшняй” палавін верша не супадаюць. Гэта было асабліва прыкра: Васіль раней не заўважаў за сабой падобных агрэхаў і лічыў сваё пачуццё рытму абсалютным. Але ж калі з неадпаведнасцю рытмічных канструкцый яшчэ можна было сяк-так прымірыцца (гэта сустракаецца і ў класікаў), то сэнсавы бок твора выдаваў на яўную бязглуздзіцу. Атрымоўвалася, што лірычны герой, ад асобы якога і вяшчалася ў вершы, з’яўляецца альбо псіхічна няўстойлівым, альбо проста хлуслівым чалавекам, паколькі па сутнасці абвяргаў свае ж думкі. Гэтага Сурмач ніяк не мог дапусціць, а таму рашуча сцёр (ён заўсёды пісаў алоўкам) дзве апошнія страфы верша і задумаўся над гэтым пустым месцам. У галаву, як на грэх, прыходзілі ўсё тыя ж ідэі, толькі ўжо на новай, правільнай, рытмічнай аснове. І хаця розум пэўна падказваў Васілю, што думкі гэтыя ёсць бесталковымі і неразумнымі, упартае пяро так і наравіла іх вывесці. Свае ж, мэтазгодныя, думкі выходзілі надзіва нязграбнымі ў паэтычным сэнсе і здаваліся вершаванай прозай. Усур’ёз запісваць іх рука не паднімалася. Такім чынам, Сурмач патрапіў у своеасаблівы тупік. У гэты вечар ён найвыразна адчуў, што паэзіі супрацьпаказана рацыянальнае мысленне, што для яе законы не пісаныя, што яна досыць сваявольная пані.

Апамятаўся Васіль ужо на пачатку дзесятай гадзіны, і з прычыны вельмі банальнай: моцна захацелася ў туалет. Ён пакінуў сшытак разгорнутым (бо цвёрда намерыўся ўсё ж дамучыць непаслухмяны верш) і пашкандыбаў праз калідор у прыбіральню. Але хутка вярнуцца да пісьмовага стала яму не давялося.

Праз пяць хвілін, калі рушыў праз пусты калідор, Васіль знайшоў, што нездаровая цішыня ягонай кватэры нібыта яшчэ пацішэла, згусцілася. Штосьці было не так… І тут Сурмача асяніла: тэлефон! Што тэлефон? Маўчыць? Не, якраз быў, за гэты час быў адзін тэлефонны званок. Але захоплены літаратурнымі рэбусамі Сурмачаў мозг як бы адзначыў гэты званок і, каб не трывожыць свайго гаспадара, паклаў на далёкую паліцу падсвядомасці. Аднак не ў званку была загваздка – у ягонай працягласці. Быццам хтосьці хутка, праз паўтара гудка, яго перарваў. Гэта магло адбыцца ў двух выпадках: або той, хто званіў, па невядомай прычыне перадумаў, або трубку паднялі ў Сурмачавай кватэры. Адзін тэлефонны апарат стаяў у бацькоўска спальні, якая зараз пуставала. Але паралельны тэлефон быў у пакоі брата…