Михась Южик - Перакулены час

– Ізноў жа абстракцыя, прывід – “Божая іскра”, – махнуў рукой Сурмач. – А што гэта, уласна кажучы, такое? Яе ж не памацаеш рукамі, словамі не апішаш. І хай мы маем хоць сто Божых іскраў – ніхто нас друкаваць не заспяшаецца.

– Гэта так… Але, павер мне, толькі такія – выпакутаваныя – вершы і маюць права на існаванне. Дакладней, не права… – крыху задумалася Галіна. – Выпакутаваныя, выбаленыя вершы валодаюць жыццёвай сілай, жыццяпраўднасцю, якая толькі і дае ім пуцёўку ў вечнасць.

– Туманныя фразы, – зазначыў Сурмач, хоць нядаўна і сам прыйшоў да блізкіх высноў. – Байкі пра сады нябесныя…

– Правільна, гэтыя высокія разважанні ні да чаго не прывядуць, пакуль нашы тварэнні будуць марнавацца ў сталах… Але ж я цябе для таго і паклікала, каб прапанаваць дапамогу. Я ж ведаю, як важна, як цяжка штосьці ўпершыню надрукаваць. Паслухай…

Нягледзячы на абыякавы знешні выгляд, Васіль насцярожыўся і лавіў кожнае слова братавай.

– У мяне ёсць знаёмы чалавек, рэдактар літаратурнага часопіса, вядомы паэт, які згадзіўся прагледзець твае вершы.

“Ці не той гэта, што мяне пляжыў? – прамільгнула памаўзлівая думка. – Во будзе весела!” Уголас спытаў:

– А як яго прозвішча?..

– Алесь Хведаравіч Месціч, рэдактар аддзела паэзіі часопіса… – (Галіна назвала адно вядомае літаратурнае выданне.) – Харошы чалавек.

– Гэты харошы чалавек для цябе – маладой і прыгожай жанчыны – можа быць вельмі дрэнным для маладога вершапісца, – паморшчыўся Сурмач.

– Алесь Хведаравіч можа быць суровым толькі да бяздарнасці. Табе тут няма чаго апасацца.

– У кожнага свой густ, – недаверліва буркнуў Васіль.

– Ну, ва ўсякім разе паспрабаваць трэба. Тым больш што я за цябе паручылася. Ты мяне не падводзь, ладна? – Галя прыязна зірнула на спадарожніка.

Яны ўжо выйшлі да ракі і рушылі па бетоннай набярэжнай. Справа быў сквер.

– Аддрукуй штук дзесяць вершаў – самых, на тваю думку, лепшых – і перадай мне.

– Добра, – без асаблівага энтузіязму згадзіўся Сурмач. – Хаця пустая гэта задума.

– Там паглядзім, – сказала братавая, спынілася ля парапета і абаперлася аб яго локцямі.

Тое ж зрабіў і Васіль. З хвіліну яны прастаялі бязмоўна.

31

Рака рабіла тут крутую лукавіну. У метрах ста ад іх утварылася прыродная паўвыспа, за якую і збочвала рака. На паўвыспе другі год запар ішлі будаўнічыя работы – узводзілася царква. Работы відавочна паскорыліся за апошнія два месяцы. Зараз яны вяліся ўжо на купалах, якія пакуль што ўяўлялі з сябе толькі дашчаны каркас.

– Глядзі, прыгажосць якая! – указала Галіна рукой на царкву.

У гэты міг скрозь невялікае акенца ў хмарах прабілася скупое восеньскае сонца і асвятліла толькі царкву і паўвыспу. Увесь астатні краявід усё яшчэ патанаў у вільготнай павалоцы.

– Добрую справу робяць людзі, – задумліва сказала Галіна. – Ты бачыш, колькі храмаў за апошнія гады паўстае. Нібы з руінаў.

– Камуністаў скінулі – вось і цэрквы будуюцца. Нармальны працэс. Толькі дзівіць мяне адна рэч. – Васіль крануў братавую за локаць. – Звярні ўвагу на архітэктуру гэтага храма: акурат велікаруская царква, няйначай. Гэты грувасткі прыземісты корпус, гэтыя вялізныя шарападобныя купалы… Хіба гэта па-нашаму, па-беларуску?

– А ты ведаеш, як па-беларуску? – з цікаўнасцю павярнулася да яго Галіна.

– А што тут ведаць! Дастаткова паездзіць па мястэчках і вёсках ды паглядзець на праваслаўныя храмы, якія камунякі сплюндраваць не паспелі. У нас здавён фарміравалася праваслаўная архітэктура як нешта сярэдняе паміж рускай царквой і касцёлам. Вытанчаная, накіраваная ўвысь форма, зграбныя завостраныя купалы…

– Ды ці гэта галоўнае?

– У кожным разе, гэта немалаважна, Галя, – пераканана гаварыў Васіль. – Форма таксама ёсць выяўленнем сутнасці. Я ж, напрыклад, не хаджу дома ў шараварах і цюбецейцы. Дый ты ў дзявоцтве за паранджой не хавалася. Праўда?

Галя засмяялася.

– Усяму свая адпаведнасць павінна быць. І калі Богам заведзена будаваць на Беларусі цэрквы сваёй адмысловай архітэктуры, то не трэба ўносіць смуту ды свае парадкі ўстанаўліваць, – раздражнёна працягваў Сурмач. – Вось па гэтых масіўных купалах якраз і бачна, адкуль вецер дзьме, хто гэтае будаўніцтва фінансуе. Расея вялікадзяржаўная!

– Канешне, там цэнтр праваслаўя, адтуль і паступленні грашовыя прыходзяць. Што ж тут дрэннага?

– А тое дрэнна, даражэнькая, што праваслаўную паству рускі цар заўсёды разумеў як сваіх васалаў. І цяпер, будзь упэўненая, не ўпісваемся мы ў іхняе разуменне як незалежная краіна. Дарэчы, выключна праваслаўе не ёсць рэлігійнай патрэбай беларускай нацыі. Каталіцкая царква…