Михась Южик - Перакулены час

– Дурненькі, – Галя дакранулася пальцам да яго носа, – думаеш, я сама за цябе не хвалююся? Ды я жыву толькі табой ды тваёй творчасцю…

Яны прыселі на лаўку побач са скруткамі дываноў.

– Павер, мілая мая, няма для мяне чалавека бліжэйшага за цябе, – гаварыў Яўген. – Але гэтак мяне разглуздала тая неспадзяванка, што сабой не валодаю. Тры ночы амаль вачэй не самкнуў. Зразумей жа, чым ёсць для мяне мае творы!

– Я разумею…

– Гэта ж у галаве не ўкладваецца: з-за аднаго нязграбнага руху галавацяпа вярстальшчыка праца пяці гадоў наўспрах пайсці можа! Дзень і ноч, з года ў год носіш у сабе вобразы, увасабляеш іх на паперы, дзесяткі разоў перарабляеш-перапісваеш, са скуры вылузваешся, каб гэта дасканала, праўдзіва было… А тут – гах! – і ўсё развалілася. Нейкая д’ябальшчына выходзіць. Собіла ж гэтаму разгільдзяю менавіта на народным пісьменніку спатыкнуцца! У нашым жа часопісе такія птахі мо раз на год друкуюцца. Чаго гэты дзед сюды палез!

– І ўсё-такі, Жэнь, – Галя кранула яго за руку, – заўчасна душу сабе не вярэдзь. Усё яшчэ абыдзецца, у мяне прадчуванне такое. І наогул… – яна запнулася, – усе твае беды ад аднаго: ад празмернай засяроджанасці на літаратуры.

– Ну, завяла катрынку! – адмахнуўся ад яе муж, неяк па-старэчы падняўся і ўзяў выбівалку.

– Хіба жыццё на адной літаратуры сышлося?

– Для мяне – так! – Яўген падышоў да турніка і ўжо замахнуўся выбівалкай на шырокі грувасткі дыван.

– Каб дзіцё завялі, то і праблемы б твае памерклі, – раптам адчайна выпаліла Галя. – Не было б часу іх сабе надумваць.

Яўген замёр з выбівалкай у руках. Затым марудна развярнуў свой масіўны корпус і дакорліва ўтаропіўся на жонку.

– Ды як ты можаш, Галь, – замармытаў ён. – Як ты можаш! Усе ж сілы мае… раман… Ды я… за ідэю… у пісьмовы стол днём і ноччу… – вымаўляў ён няскладныя фразы.

– Магу, – рашуча перарвала яго Галіна. – Маю права я табе такое казаць! – Яна наблізілася да мужа і шэптам сказала: – Бо мне ўжо з пад’езда стала сорамна выходзіць. Кожная кабета на лаўцы так і свідруе вачыма. “Ай-яй, бяздзетная яна. Ой-ёй, а такая ж прыстойная пара! Божухна, мусібыць, яна хворая”, – вось што іхнія пагляды красамоўна гавораць. А я здаровая! Чуеш: нармальная здаровая баба. І, як кожная здаровая баба, я хачу дзяцей, звычайнага, прабач за банальнасць, сямейнага шчасця.

Яўген тупавата і прыпалохана глядзеў на яе.

28

Васіль сядзеў на канапе з нагамі, падкурчыўшы іх да грудзей, і быў унураны ў тоўсты патрапаны сшытак. У адной руцэ ён трымаў аловак, а свабоднай рассеяна калмаціў валасы на патыліцы. На канапе і часопісным століку былі раскладзены рукапісы, сшыткі і розныя кнігі.

Настрой хлопец меў выбухованебяспечны, бо яшчэ да сняданку ўзяўся праглядаць свае, збэшчаныя ў непрыступнай рэдакцыі тоўстага часопіса, вершы і загруз у іх безнадзейна. Было ўжо каля адзінаццаці гадзін дня, у жываце нешта дакучліва сціналася, у галаве стаяў туман, але ж Васіль упарта доўжыў калупацца ў злашчасных вершах. А яшчэ даймаў бацька, які некалькі разоў загадваў ісці на кухню ды памагаць упраўляцца з капустай.

Працоўны тыдзень прайшоў у Сурмача таксама ніякавата. Вядомыя дачыненні з Марыяй Лухвіч не ўдалося, як ён планаваў, спыніць на самым зачатку. Два дні ён усялякімі хітрыкамі пазбягаў палюбоўніцы, унікаў яе поклічнага пагляду, сыходзіў з работы раней ці праз аддаленую прахадную, але на трэці дзень сумленне яго не вытрымала, і прыйшлося зноўку заначаваць у спальні з зялёным абажурам і высокай столлю. Праз два дні Сурмач загасцяваўся там яшчэ раз і сцяміў, што гэта ўваходзіць у звычку, якой цяжка пазбыцца. Да таго ж на трэці раз Маша не адправіла свайго сына Косціка да дзядулі-бабулі, і раніцой было прыкра і сорамна выходзіць з чужое спальні ды затым снедаць на кухні пад дапытлівым позіркам хлопчыка. Аднак сорамна бывае толькі першага разу, і хораша ўсведамляў Васіль, што ўжо праз які месяц без ценю няёмкасці будзе ён расходжваць тут у дамашніх нагавіцах і тапках, мыцца пад душам ды шастаць у халадзільнік. Але самым складаным у іхніх узаемаадносінах было захаванне нейтральнага вонкавага выгляду на рабоце, што, на Сурмачаў досвед, з’яўлялася амаль невырашальнай задачай.

Між іншым, Маша настойліва зазывала яго да сябе на выхадныя, але Васіль адваяваў хоць суботу, каб прывесці ў парадак занядбаныя апошнім часам вершаваныя накіды. Апроч таго, хацелася разабрацца нарэшце з забракаваным рукапісам вершаў, даўмецца: ці сапраўды яны нічога не вартыя, альбо проста шаблонна спляжаны літаратурным бюракратам. Для гэтага Васіль узяў з Яўгенавай бібліятэкі некалькі падручнікаў і дапаможнікаў па вершапісанні, філфакаўскі крытычны даведнік ды гару томікаў класічных і сучасных паэтаў.