Михась Южик - Перакулены час

Раптам асалавелы Крукаў бухнуў кулаком па стальніцы і фальшыва зацягнуў:

“Сла-авься, оте-ечества наша сва-а-бо-однае!..”

Яго сабутэльнікі, усе як адзін, ажно заржалі ад шчасця. Гэтую збітую песню адразу ж падхапіла колькі музыкальна нястройных галасоў. Аднак урачыстая мелодыя не вязалася з разняволенай атмасферай пагулянкі і хутка заглухла. Зачалі другую. Яе найболей хвацка і звонка выводзіла Шальговіч, дыхаючы пры гэтым перагарам тытуню і алкаголю Сурмачу ў твар. Той грэбліва касавурыўся на яе і адхіляўся. “О, Госпадзе, што я тут забыў! Гэта ж круг Дантавага пекла – невядома які па ліку!” – падумалася Васілю, і разам з тым узнікла моцнае і амаль неадольнае жаданне даць Зосьцы поўху. Жаданне гэтае было такім спакуслівым, што хлопец паклаў відэлец і, ад грэху далей, схаваў рукі пад стол.

– Васіль, чаго пахмурны такі? – падміргвала яму цераз батарэю бутэлек разамлелая ад духаты і спіртнога гаспадыня гэтага прытона. – Чаго нос у стол уваткнуў?

– Давай, браце, па поўненькай, – зыбка цягнуўся да Васіля з пляшкай ейны сужыцель.

– Малайчына, Сярога, папоўні яму гумор! Ух-ха-ха! – ухваляў Сяргееў намер ачмурэлы Крукаў.

– Сядзіць, як душа без цела! – залівалася рогатам п’яненькая Святлана. – Уваж нас, ваша высакароддзе, выпі! Вась…

– А ты яму станцуй! – пошла жартавала Шальговіч і гарнулася да Васілёвага пляча.

Сурмач са стрыманай злосцю адпіхваў яе важкі корпус і спадылба пазіраў на субяседнікаў.

– Чаго ты, як мыш надзьмутая, Васёк? – не сунімалася Зоська.

– Заткніся, – ледзь улоўна шыкнуў на яе Сурмач.

Шальговіч недаўменна, у імгненнай разгубленасці, зірнула на свайго прыяцеля, але хутка яе ўвагу адабрала Алена, што прыстала з нейкім пытаннем.

Напіхваючыся салам, Васіль паступова прыкмячаў, што мяняецца і яго ўспрыманне акаляючых прадметаў, галасоў і фізіяномій застольшчыкаў. Па меры таго, як сыходзіла эйфарыя першага хмелю, падзеі і словы, спачатку падобныя на гуллівую і бязглуздую мішуру, набывалі ўсё болей уцямны і злавесны сэнс. А абліччы людзей рабіліся проста пачварнымі. Напэўна, падсілкаваны каларыйнай ежай мозг пачынаў праводзіць больш-менш адэкватны аналіз сапраўднасці.

“І гэта трэба было чалавецтву тысячагоддзямі выпакутаваць цяперашнюю цывілізацыю, трэба было лепшым яго сынам не спаць, не есці, дбаючы за наступныя пакаленні! Наіўныя, яны думалі, што крочаць наперад, што рухаюць свет! – разважаў Васіль, бяздумна тыцкаючы відэльцам у пустую талерку. – Вось яны сядзяць, нашчадкі Джардана Бруна, Дантэ, Ньютона, Дастаеўскага! У іх усё жыццё намагаліся ўвапхнуць вашы думкі, мараль, вашу волю. І яны нават пяцёркі за гэта атрымоўвалі, каб матулі іх пагладзілі па галоўкам ды ўзнагародзілі якім ласункам. А па праўдзе яны ўспрымалі вас, гіганты чалавечай думкі, адно як дакуку, як нешта навязанае, чужое, гвалтоўнае. Бо сутнасць іх вось тут, за гэтым сталом! За сталом, дзе многа жратвы, дзе гарэлкай заліваюцца вочы, дзе пад бокам каханы ці каханка, дзе можна вярзці глупствы і не быць пакараным за гэта ні бацькамі, ні настаўнікамі, ні галоўным інжынерам. Тут, нарэшце пераапранутыя пасля турботнага працоўнага дня ў свае сапраўдныя, першабытныя адзенні, тут – у духаце і цыгарэтным куродыме – яны ёсць свабоднымі людзьмі”.

– Ненавіджу! Усё скрозь ненавіджу! – раптам перарваў Сурмачавы роздумы роспачны енк Крукава.

Дазвання ап’янелы Віцька біў кулаком па стальніцы і парываўся ўскочыць на ногі. Але грузны Сяргей віс у яго на плячах і замінаў гэта зрабіць. Праз некалькі секунд Крукаў абмяк і, разрыдаўшыся, уваткнуўся носам у магутнае плячо свайго суседа.

Скрозь несупыннае шмыганне носам і гарлавыя ўсхліпванні да Васіля даляталі асобныя фразы:

– Не магу я так жыць… хіба на тыя грошы сына вырасціш… жонка іначай, як слабаком і няўдачнікам, не называе… Маскаленка, сволач, “левакі” праз мяне пускаў, а наварам не падзяліўся… І кааператыў на мне… чацвёрты год будую…

– Ну-ну, супакойся, Віць, – з дзіўнай чуласцю суцяшаў нябогу Сяргей.

– Другі год ужо… – працягваў “плакацца ў камізэльку” раскіслы Крукаў, – жонку з дзіцёнкам да маці адпраўляю ў кастрычніку… Бо яны ж, падлы, аж да Новага года ў інтэрнаце з ацяпленнем валаводзіць будуць. Душагубы!

“І таму ты парашыў сягоння напіцца! – ускіпала нешта ўнутры Васіля незалежна ад яго волі. – І як, палягчэла, Крукаў? Вось іменна… Чаму? А таму што не хацеў альбо не мог ты ўспрымаць у свой час ні дзядзьку Чэхава, ні дзеда Талстога. Таму што, нарумзаўшыся, паваліш ты сягоння яшчэ не адну стопку “вогненнай”, апранутым прахрапеш у сваім казённым нумары да раніцы, спознішся заўтра на працу, будзеш пакутліва чакаць абедзеннага перапынку, каб “палячыцца” півам, а другую палову рабочага дня будзеш употайкі гуляць у прэферанс на кампутары або балакаць і фліртаваць з маладзіцамі… Але ж самае страшнае не гэта, Крукаў! Самае жахлівае, што і я, які свядома чытаў і Талстога і Чэхава, які зараз мудруе ды разумнічае пад твае п’яныя ўсхліпы, буду вытвараць і сёння і заўтра прыкладна тое ж самае!”